Khai Bút Đầu Năm Âm Lịch

Nguyễn Tài Ngọc

http://www.saigonocean.com/trangNguyenTaiNgoc/vanNTN.htm

 

 

          Tết mang đến nhiều phong tục, một trong những phong tục đó là khai bút đầu năm. Khai bút chứ không phải khai chiến. Người ḿnh tin rằng việc ǵ xuất hiện đầu năm th́ cả năm sẽ lập lại, nên nếu đầu năm xui th́ cả năm đời xấu số. Do đó các ông chồng vào ngày Mùng Một Tết tuyệt đối không bao giờ nên khai chiến với vợ, chỉ áp dụng triết lư cùn một sự nhịn chín sự lành để khỏi bị vợ khai tử, để cả năm không bị vợ dũa te tua, đả thương nhân thương trí mạng.

                             Tránh voi chẳng xấu mặt nào.

                   Có thua th́ thua vợ: bà nhà, chứ thua ai?

 

          Tôi đă định bụng viết khai bút đầu năm, nhưng vấn đề khó khăn của một người ở nước Mỹ nơi không có người Việt như tôi là không cách ǵ biết Mùng Một Tết sắp đến để khai bút. Tất cả chung quanh tôi là sự hiện hữu của dương lịch: từ đồng hồ đến computer, iPad, iPhone, chuông báo thức, sổ tay. Âm lịch như bồ cũ ra đi không bao giờ trở lại. Ngày tôi bước chân xuống tầu ra khơi trực chỉ Hoa Kỳ là ngày tôi thoát ly vĩnh viễn với âm lịch, chẳng bao giờ thấy mặt nó lại một lần nữa.

          Nếu tôi nhớ không lầm là ở cả hai bậc Tiểu học và Trung học, nhà trường không bao giờ dạy về âm lịch. Thành ra nếu khi c̣n bé âm lịch là bí ẩn th́ bây giờ khi già cú đế, âm lịch vẫn là huyền bí. Tôi chỉ biết  âm lịch dùng mặt trăng để định ngày tháng, khác với dương lịch dùng mặt trời. Khi xưa nghe chữ "tháng nhuận" tôi chẳng hiểu "nhuận" là ǵ, bây giờ nhờ Google mà tôi mới hiểu được sơ sơ qualoasement.  

          Âm lịch tính như thế nào? Tôi copy lại lời giải thích về âm lịch từ trang web:  http://huyenbi.net/Lich-Viet-Nam-va-Trung-quoc-6.html dưới đây để mọi người cùng đọc v́ chính tôi  cũng ù ù cạc cạc. Đọc xong tôi mới hiểu tại sao ngày xưa ở nhà dạy tôi học, bố tôi cứ mắng tôi là "cái thằng tối như đêm, dầy như đất". Cho dù lời giải nghĩa rơ ràng cách mấy, nhưng đọc đi đọc lại mấy lần tôi vẫn thấy đầu óc tôi có chuyển biến tích cực, không thống nhất trong công tác chỉ đạo, không đổi mới được cơ chế quản lư, không đạt được kết quả quan trọng trong việc chống Mĩ cứu nước, không thể hiện được sự quyết tâm, nỗ lực tốt, lớn của chất xám trong óc tôi: 

          "Trong 19 năm dương lịch có 228 tháng dương lịch, tương ứng với 235 tháng âm lịch, thừa 7 tháng so với năm dương lịch, gọi là 7 tháng nhuận. Bảy tháng trước đó được quy ước vào các năm thứ 3, 6, 9 hoặc 8, 11, 14, 17, 19 của chu kỳ 19 năm. Với năm âm lịch, muốn tính năm nhuận chỉ việc lấy năm dương lịch tương ứng với năm âm lịch chia cho 19, nếu số dư là một trong các số: 0, 3, 6, 9 hoặc 11, 14, 17 th́ năm âm lịch đó có tháng nhuận.

          Năm Giáp Thân 2004 nhuận một tháng và tháng nhuận rơi vào tháng 2 (v́ 2004 chia 19 c̣n dư 9). Trở lại năm Giáp Thân cách đây 60 năm (1944, chia cho 9, dư 6), cũng là năm nhuận và tháng nhuận rơi vào tháng 4".

          Đọc lời giải thích 19 năm thừa 7 tháng nên phải có 7 tháng nhuận tôi đă nhức đầu, huống chi nói đến ngày, tháng, năm âm lịch th́ tôi nhất định cần uống ba viên thuốc Búa Bổ Đầu Người. Năm của âm lịch thay v́ đếm từ 1 đến 2000 rơ ràng dễ hiểu như trong dương lịch, năm của âm lịch là 12 Chi (Tư, Sửu, Dần, Măo, Th́n, Tị, Ngọ, Mùi, Thân, Dậu, Tuất, Hợi) phối hợp với 10 Can (Canh, Tân, Nhâm, Quư, Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ). Do đó, năm âm lịch là chữ đọc, không phải là số : Giáp Tư, Ất Sửu, Bính Dần, Đinh Măo, Mậu Th́n, Kỷ Tị, Canh Ngọ, Tân Mùi, Nhâm Thân, Quư Dậu....ghép phối hợp cứ như thế 60 lần rồi quay trở lại nguyên thủy Giáp Tư.... 

          Ngày sinh của tôi theo âm lịch là Ngày Đinh Dậu, Tháng Ất Măo, Năm Mậu Tuất. Khi c̣n trẻ có bồ, muốn chắc là bồ trẻ tuổi hơn ḿnh, ḿnh chỉ cần hỏi năm sinh dương lịch so với năm sinh của ḿnh là biết ngay em nhỏ hơn ḿnh mấy tuổi. Đằng này hỏi em sinh năm mấy, em trả lời "Em sinh năm Đinh Sửu". Ḿnh sinh năm Mậu Tuất, nhưng tía ḿnh hay có lẽ tía của em cũng chẳng biết sinh năm Đinh Sửu là năm mấy, lớn hay nhỏ hơn ḿnh bao nhiêu tuổi?

           Cái tai hại của âm lịch là lấy em về nhà chung sống, sau nhiều lần tra tấn, ḿnh khám phá em sinh năm Đinh Sửu là sinh trước năm Mậu Tuất của ḿnh những 20 tuổi th́ đă quá trễ, chim vào lồng, cá cắn câu, không thể nào lui thoát. Chỉ v́ âm lịch mà khi lấy một cô về làm vợ, một ông chồng mới học được chữ ngờ là vợ tuổi đáng má ḿnh:

          Năm em 20, anh mới sinh ra đời.

          Ngày em 40, anh mới vừa đôi mươi.

          Vợ ḿnh, ḿnh tưởng c̣n non,

          nào ngờ  nàng tuổi nhiều hơn, như má ḿnh luôn.

 

          Tất cả quốc gia trên thế giới đều dùng dương lịch, ngoại trừ duy nhất một nước là Saudi Arabia chính thức dùng âm lịch. Thế nhưng vào tháng 10 năm ngoái 2016, Saudi Arabia đă  chính thức băi bỏ  âm lịch, dùng dương lịch. Lư do là v́ kinh tế: để giảm bớt chi tiêu quốc gia. Từ xưa đến nay dân Saudi Arabia lănh lương theo năm âm lịch. Âm lịch mỗi năm có 354 ngày, so với  dương lịch mỗi năm có 365 ngày. Băi bỏ âm lịch có nghĩa là dân làm một năm 365 ngày thay v́ một năm 354 ngày trong khi tiền lương một năm vẫn cố định. Chính phủ Saudi Arabia do đó được lợi  11 ngày dân làm thêm không được ăn lương.

          Âm lịch dùng để định ngày nghỉ Tết như ở Việt Nam, hay Chinese New Year ở nơi nào có người Hoa sinh sống: China, Hong Kong, Macau, Taiwan, Singapore, Indonesia, Mă-Lai, Thái-Lan, Cambodia, Australia, Philippines, Mauritius.

          Âm lịch ở Việt Nam cũng dùng để định ngày lành tháng tốt cho cưới hỏi, xây nhà, mở tiệm làm ăn... Tôi không tin là có ngày xấu hay ngày tốt, điển h́nh là cưới hỏi. Ngày xưa mấy cô cũng định ngày lành tháng tốt lấy chồng, nhưng có ai ngờ là thế sự biến đổi, mấy ông chồng đó bây giờ có người là Việt kiều bỏ vợ về Việt Nam lấy em trẻ hơn ḿnh 75 tuổi? Ngày lành tháng tốt năm nào bây giờ trở thành ngày xấu, tháng xui. Bỏ quách âm lịch đi cho xong.

          Tôi có kinh nghiệm bản thân âm lịch có hại ghê gớm, mấy ông chồng không bao giờ nên dùng: Dạo này tôi có dấu hiệu của chứng bệnh Alzheimer's v́ tôi không nhớ tên mấy bà hàng xóm láng giềng. Tên mấy ông chồng tôi không quên, mà chỉ không nhớ tên mấy bà vợ mới lạ. Đôi lúc ra trước sân gặp mấy bà, họ chào "Hello David", mà tôi nghĩ măi không nhớ tên họ là ǵ, phải quay vào nhà hỏi mấy đứa con rồi trở ra mới trả lời họ: "Hello Maria", "Hello Peggy", "Hello Melinda".

          Trước Tết vài mươi ngày, vợ tôi nói với tôi là vợ chồng tôi thử dùng ngày giờ tháng năm âm lịch để đầu óc tôi phải tính toán. Khi tính toán th́ óc tôi hoạt động, trở nên bén nhậy, may ra là không quên nữa. Tôi thấy có lư nên đồng ư. Đúng hai tuần trước, vào lúc 11 giờ đêm trước khi đi ngủ, tôi quay qua sờ mó vợ, định mở cuộc tổng tấn công toàn diện khắp bốn vùng chiến thuật cho thỏa chí tang bồng th́ nàng khẽ nói với tôi:

          -Anh đợi đă. Ḿnh chờ đến giờ Tí canh Ba nhe.

          Tôi đang trên đà tiến công vũ băo tiền hô hậu ủng, xe tăng xe pháo máy bay rợp trời, quân binh ai cũng hồ hởi hét to: "Tiến nên! Tiến nên!", thế mà sống với nhau hơn 30 năm nàng vẫn không biết tâm lư chồng, nói với tôi hăy kiên nhẫn chờ đến giờ Tí canh Ba làm tôi cụt hứng. Thế nhưng đă hứa th́ quân tử nhất ngôn, tôi đồng ư. Tôi nghĩ cho dù có bị cản trở nhưng chỉ tạm thời hoăn binh giây phút, giờ Tí canh Ba đến th́ quân binh tôi đă trong tư thế sẵn sàng ồ ạt xông lên trở lại. Càng đợi th́ chiến công của ḿnh càng đi vào lịch sử.

          Trong khi tôi trợn mắt thức đêm đếm từng phút từng giây chờ đợi cái giây phút thiêng liêng giờ Tí canh Ba ấy, th́ nàng lăn ra ngủ ngáy kḥ kḥ đêm nghe tiếng ngáy vang tai, giật ḿnh c̣n tưởng tiếng ai gọi đ̣.

          Đợi măi suốt cả ruột, nhà có đồng hồ nhưng nó có số,1,2,3,4,5,6..., làm ǵ mà có kim chỉ giờ Tí canh Ba là lúc nào nên tôi lay nàng dậy, hỏi rằng đến giờ Tí canh Ba chưa?  Nàng mở mắt, chẳng xem đồng hồ mà trả lời với tôi thật nhanh: "Chưa đến! Chưa đến!", rồi lăn ra ngủ tiếp.

          Tôi lại hai mắt láo liên thức chờ không biết bao lâu, đến khi không chịu được nữa th́ lại lay nàng dậy hỏi. Cứ như thế trong đêm ba, bốn lần nàng cứ nói giờ Tí canh Ba chưa đến rồi ngủ tiếp; tôi lại thức trắng cho đến 4,5 giờ sáng th́ v́ buồn ngủ quá nên chính ḿnh nhắm mắt đánh giấc ngh́n thu lúc nào không biết.

          Sáng dậy th́ nàng nói với tôi: "Hôm qua đến giờ Tí canh Ba, em định đánh thức anh dậy, nhưng thấy anh ngủ say quá nên để yên cho anh ngủ". Tôi nghe ḿnh ngủ quá giờ Tí canh Ba mà nàng không đánh thức dậy th́ có tức không chứ! Thế nhưng tôi định bụng không sao, chờ giờ Tí canh Ba đêm nay tôi ra tay hành động, chậm một ngày chẳng chết con ruồi nào hết. 

          Nào ngờ là đêm đó, rồi những đêm kế tiếp, mọi sự tái diễn y chang như đêm đầu tiên: nàng cứ bảo tôi là chưa đến giờ Tí canh Ba, tôi đợi thức trắng đến 4,5 giờ sáng rồi v́ buồn ngủ quá nên ngủ quên đi mất. Cho đến bây giờ đang viết bài này là đă hơn hai tuần rồi, thế mà tôi vẫn c̣n chờ cái giây phút trọng đại giờ Tí canh Ba, chưa được sơ múi ǵ cả.

                             đừng dùng âm lịch ai ơi,

                    vợ xui, vợ khiến, không đời nào tin.

                             nó gây khổ ải, buồn phiền,

                    canh Ba, giờ Tí, không t́m nơi đâu.

 

Nguyễn Tài Ngọc

February 2017

http://saigonocean.com/index.php/en/

 

Tài liệu tham khảo:

http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/saudi-arabia-calendar-gregorian-switches-to-pay-workers-less-save-money-a7342331.html

http://huyenbi.net/Lich-Viet-Nam-va-Trung-quoc-6.html      

http://lichvansu.wap.vn/

https://vi.wikipedia.org/wiki/%C3%82m_l%E1%BB%8Bch

http://www.blogphongthuy.com/doi-ngay-am-sang-ngay-duong-tra-lich-am-sang-lich-duong.html

https://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_New_Year