Nói láo

Nguyễn Tài Ngọc

http://saigonocean.com/trangNTN.htm

 

 

 

Chú thích: Trước khi đọc bài "Nói láo", tôi có vài lời phân giải không dính líu ǵ đến bài này mà liên hệ đến bài "Tiếng Việt Hiện Đại 2 : T́nh Yêu Sụp Đổ" tôi vừa mới viết.

        Văn thơ và cú pháp của tôi 100% là từ nền học vấn của Việt Nam Cộng Ḥa. Tôi không dùng từ ngữ cũng như cách viết văn của người Cộng Sản mang vào miền Nam sau 1975. Lư do là v́ tôi không sống với xă hội Cộng Sản nên không quen thuộc những chữ mới, và v́ nhiều từ ngữ cùng cú pháp họ dùng sai trật.

        V́ tôi có nhiều độc giả ở Việt Nam, lần đầu tiên trong bài viết Tiếng Việt Hiện Đại 2 : T́nh Yêu Sụp Đổ, trong phần Ghi chú, tôi dùng chữ "từ"(chữ mới) thay v́ chữ "chữ" (chữ cũ): "Tôi hứa sẽ viết nhưng v́ không nghĩ ra được cốt chuyện mới  và không nghĩ là có thể viết một bài khác dùng toàn từ mới...  Tính tôi cẩn thận, tôi thường tra tự điển Hán Việt những chữ ḿnh không hiểu, nhưng lần này th́ tôi ...nhanh nhẩu đoảng, không tra tự điển, quá tự tin là chữ "từ" nghĩa là "chữ".

        Nhờ một anh độc giả viết email nên tôi mới biết là tôi sai. "từ" là "lời văn", không phải là "chữ". Tôi xin copy nguyên văn email của anh ấy:

        ""Đầu tiên xin cho WW được cám ơn anh về bài viết: "Tiếng Việt Hiện Đại 2: T́nh yêu sụp đổ". Anh viết rất hay và thật dí dỏm pha lẫn sư mỉa mai thấm ư. Tuy nhiên WW xin được góp ư với anh một chút về chữ "từ". 

        Ngày xưa thời VNCH, chúng ta dùng chữ "chữ" chứ không dùng chữ "từ" để thay thế cho chữ "chữ" được, v́ chữ "từ" = 詞 (Hán-Việt) có nghĩa là lời văn hay câu nói (ngôn từ) v.v... Nếu muốn dùng chữ "từ" để chỉ cho chữ "chữ" th́ phải dùng đi đôi như "từ ngữ" mà tôi thấy anh có viết trong bài viết của anh. 

        Ngày nay Việt cộng v́ muốn cho khác với thời VNCH, nên họ đă thay thế chữ "tự " =  字 (Hán) "chữ" (Nôm) bằng chữ "từ" mà chúng đă không hiểu nghĩa của chữ "từ" nó khác với "tự" hay "chữ". 

        Đa số người VN hiện nay đều dùng chữ "từ" v́ họ đă vô t́nh bị lây nhiễm chữ nghĩa Việt cộng mà không hay biết.

        Hy vọng lời góp ư này không làm anh buồn ḷng...Và nếu như anh thấy WW này nhiều chuyện và góp ư ba lơ, ba láp quá, th́ anh hăy xem như chưa bao giờ nhận được email này vậy.

        Cám ơn anh và chúc anh một ngày vui.

WW  ""

        Tôi thành thật cảm ơn anh WW đă cho tôi biết cái sai của tôi. Lỗi lầm của tôi quá tai hại trong việc bắt chước người Cộng Sản dùng sai nghĩa của chữ "từ". Do đó tôi phải dùng phần mở đầu của bài này để tŕnh bày cái sai của tôi, và để cho độc giả tỏ tường việc dùng chữ "từ" thay thế chữ "chữ" là sai.

        Bây giờ th́ mời quư vị đọc bài " Nói láo":

------------------------------------------------------------------   

        Năm 2009,  khi Ủy Hội Thế Vận Hội Quốc Tế họp ở Copenhagen, Đan-Mạch chọn Rio De Janerio, Ba-Tây là nơi tổ chức Thế Vận Hội vào năm 2016, các quốc gia tranh tài có vài quan tâm: Rio De Janerio là thành phố có rất nhiều tội ác.

        Năm nay 2016, mặc dù Thị Trưởng của Rio tăng cường lực lượng an ninh lên đến 85,000 người để bảo đảm an ninh cho 500,000 du khách và lực sĩ, thế nhưng vẫn có nhiều tội ác xẩy đến cho du khách, lực sĩ, phóng viên báo chí, trong hai tuần tranh tài ở Rio De Janerio.       

        Bộ Trưởng Giáo Dục của Portugal bị kẻ cướp dùng dao uy hiếp ở gần làng lực sĩ. Lực sĩ từ các nước Anh, Úc, Tây-Ban-Nha đều khai báo bị cướp. Ngay cả Felipe Seixas, một người Xếp cảnh sát phối hợp an ninh cho Thế Vận Hội bị cướp sau đêm khai mạc.

        Danh tiếng của Rio bị tai tiếng như thế nên khi một lực sĩ bơi lội nổi tiếng của Hoa Kỳ, Ryan Lochte, tuyên bố với báo chí là anh ta cùng ba người bạn bơi lội khác: Jimmy Feigen, Gunnar Bentz, và Jack Conger bị cướp, và kẻ cướp dí súng vào đầu họ đêm rạng sáng ngày 14 Tháng 8 năm 2016, quốc tế xôn xao là cảnh sát Ba-Tây không thể nào ngăn chận cướp bóc ở thành phố Rio.

        Tuy nhiên sau vài ngày điều tra, cảnh sát Ba-Tây khám phá nhiều tang chứng cùng những video thu lại ở hiện trường không chứng tỏ bốn lực sĩ Hoa Kỳ bị cướp. Thẩm phán Ṭa Ba-Tây ban hành sắc lệnh tịch thu giấy thông hành, không cho bốn người rời khỏi Ba-Tây (không chận kịp Ryan Lochte v́ Lochte đă về Mỹ hai ngày trước). Sau khi lấy cung ba người c̣n lại th́ Ba-Tây công bố kết quả điều tra cho thế giới biết: chuyện Ryan Lochte khai báo bị cướp là bịa đặt. Bốn lực sĩ bơi lội Hoa Kỳ đi chơi đêm ở Rio, đến một cây xăng tiểu bậy phía sau. Ryan Lochte, say rượu đêm hôm đó,  phá phách gỡ một bảng hiệu trên tường xuống. Khi cả bốn người leo lên taxi định đi th́ cận vệ đến rút súng thị uy, bắt bốn người trả tiền đền thiệt hại.

        Thay v́ nói sự thật là ḿnh tiểu bậy, phá phách nên bị súng dí vào đầu đ̣i tiền bồi thường, Ryan Lochte nói láo là bị cướp.

        CEO của Ủy Hội Thế Vận Hội Hoa Kỳ Scott Blackmun tuyên bố là bốn người này "đă làm hổ thẹn tất cả các lực sĩ Hoa Kỳ tham dự Thế Vận Hội. Họ đă làm hổ thẹn công dân Hoa Kỳ. Họ đă làm hổ thẹn quốc gia khách đă tổ chức một cuộc tranh tài hết sức huy hoàng".

        Cách đây vài ngày, 06-Sept-2016,  Ủy Hội Thế Vận Hội Hoa Kỳ tuyên bố h́nh phạt dành cho Ryan Lochte: Cấm mười tháng không được tham dự tất cả giải tranh đua bơi lội trong hay ngoài nước, không được dùng hồ bơi của Cơ Quan huấn luyện Olympics, không được nhận tiền thưởng thắng huy chương Olympics ở Rio.

        H́nh phạt này là của Hoa Kỳ, chưa kể của Ba-Tây. Ba-Tây phạt Jimmy Feigen, một trong bốn lực sĩ , $10,800 dollars, nhưng chưa kịp phạt Ryan Lochte v́ Lochte đă rời Ba-Tây về Mỹ. Tuy rằng Ba-Tây không thể nào đ̣i Hoa Kỳ trục xuất Lochte về Ba-Tây đối diện h́nh phạt, nhưng Ba-Tây có thể yêu cầu cảnh sát quốc tế Interpol bắt Lochte đem về Ba-Tây một khi anh ta rời khỏi nước Mỹ, thành ra xem như Lochte bị giam chân ở Hoa Kỳ.

        Tại sao Ryan Lochte nói láo? Tại sao người ta nói láo? Tại sao người ta nói không đúng sự thật với dụng tâm lừa dối người khác để họ tin vào những điều dối trá ḿnh đặt ra?

        Tôi không biết câu trả lời cho câu hỏi mua vé số chừng nào sẽ trúng, nhưng tôi biết chắc câu trả lời cho câu hỏi trên thế giới có bao nhiêu người nói láo. Thế giới có 7.4 tỷ người th́ cả 7.4 tỷ người ai cũng nói láo: từ nam phụ đến lăo ấu, từ Binh Nh́ đến Tổng Thống, từ kẻ cướp đến người tu hành. Có người thỉnh thoảng nói láo, có người nói láo kinh niên. Có người nói láo bất đắc dĩ, có người nói láo là thói quen.

        Từ lúc bé tí, con người đă biết nói láo. Theo các nhà nghiên cứu, con nít lên ba đă bắt đầu biết nói sạo, và khi đến sáu tuổi th́ một ngày chúng nó có thể nói láo một vài lần. Chúng học nói láo từ đâu?, từ bố mẹ: cô chú hay ông bà cho chúng nó một món quà, nó thấy xấu và ghét vô cùng, nhưng bố mẹ dạy nó phải nói với cô chú, ông bà là món quà tặng đẹp, tụi nó rất thích.

        Tôi không nghĩ người ta biết nói láo khi là con nít lên ba. Tôi nghĩ đàn ông bắt đầu nói láo sau khi lấy vợ. Vợ nấu ăn dở chồng chê, vợ mới mua áo mới chồng phê b́nh vợ mặc vào trông mập, vợ đứng bên cạnh hoa hậu thế giới chồng khen hoa hậu thế giới đẹp hơn vợ ḿnh... , tất cả những sự thành thật này sẽ đưa chồng vào khám Chí Ḥa hay địa ngục trần gian. Do đó, v́ tranh thủ cho sự sống c̣n, v́ tránh h́nh phạt vô cớ bị bỏ đói, v́ e ngại cho sự đay nghiến kéo dài mười năm im lặng tưởng nàng quên hết, đàn ông bóp méo sự thật, nói láo với vợ để bảo toàn sinh mạng.

        Theo một cuộc thăm ḍ của Đại Học Massachusetts vào năm 2002 th́ chỉ trong ṿng mười phút nói chuyện,  60% người ta đă nói láo. Mỗi người trong chúng ta một ngày nói láo ít nhất một lần.  Chúng ta nói láo với tất cả mọi người: bố mẹ, vợ chồng, bạn bè, anh chị em, người lạ. Theo The Day America Told the Truth, đây là tỷ lệ phần trăm chúng ta nói láo với:

                4. Vợ chồng            :       69%

                3. Anh chị em         :       73%

                2. Bạn bè                 :       75%

                1. Bố mẹ         :       86%

 

        Bố mẹ là đấng sinh thành ra chúng ta, tin tưởng và dễ dàng tha thứ con cái nên v́ thế mà chúng ta nói láo với bố mẹ nhiều nhất.

                        công cha như núi Thái Sơn,

                nghĩa mẹ như nước trong nguồn chẩy ra.

                        mẹ cha là thuộc phe ta,

                ḿnh mà nói láo, phiền hà ǵ đâu?

       

        Đàn ông và đàn bà nói láo như nhau, nhưng đàn ông nói láo để tâng bốc, nâng ḿnh lên, trong khi phụ nữ nói láo thường để khen tặng, giúp cho người khác cảm thấy tốt hơn về họ. (Hmm, tôi có vẻ nghi ngờ cuộc thăm ḍ này; chắc có lẽ do toàn là phụ nữ, không một người đàn ông nào nghiên cứu. Tôi biết là đàn ông chúng tôi... bết thật đấy, nhưng chẳng lẽ tệ đến thế sao?)

        Người ngoại hướng, nói nhiều, thích giao thiệp với người khác (extrovert),  nói láo nhiều hơn người ít nói, sống nội tâm (introvert).

        V́ kinh nghiệm xă hội, chúng ta đánh giá sự lương thiện của mỗi người khác nhau. Chẳng hạn như khi nói đến những người làm về chính trị, những người bán xe cũ, chúng ta lập tức nghĩ ngay là họ nói láo nhiều hơn thầy giáo, cô giáo...

        Vài cuộc nghiên cứu cho thấy là những người nói láo với chính họ (thí dụ họ mập nhưng họ nghĩ rằng họ không mập) sống vui vẻ, thỏa ḷng hơn người khác. Rất nhiều người nghĩ rằng  người nói láo dễ thân thiện hơn, dễ sinh hoạt, sống động hơn người nói thật.

         Các chuyên gia đồng ư không có ǵ khác biệt giữa một lời nói láo vô bổ để người khác không chạm tự ái (tiếng Anh là white lies, thí dụ như khen một người bạn áo mới mua đẹp dù rằng sự thật là nó xấu vô cùng) và lời nói láo với mục đích mang lợi đến cho ḿnh (thí dụ như để che đậy với vợ là ḿnh có bồ). Theo họ, nói láo là nói láo. Một người đă nói láo ít th́ dần dần sẽ nói láo nhiều, nói láo vô bổ sẽ trở thành nói láo lường gạt, và cường độ của sự nói láo sẽ ngày càng gia tăng.

         Thật sự ra, nếu buộc người ta vào máy phát hiện nói láo, có sự khác biệt rơ ràng giữa một người nói láo vô bổ và một người cố ư lường gạt. Khi nói láo cố ư lường gạt, nhịp tim người ta đập nhanh hơn, nhiệt độ trong người lên cao; trong khi nếu nói láo một lời vô bổ để khỏi mất ḷng người khác th́ nhiệt độ thân thể người ta b́nh thường, không có ǵ căng thẳng.

        Dấu hiệu của một người nói láo là nhún vai, khoanh tay, khép chân, tay có vẻ "xụi lơ", thế nhưng hầu hết không ai có thể nào biết được người khác nói láo với ḿnh chỉ bằng quan sát cử chỉ của người ấy.

        Người ta nói láo v́ nhiều lư do:

- Khoe ḿnh, tâng bốc cái tôi của ḿnh.

- Lừa người khác nhằm mục đích mang lợi đến cho ḿnh.

- Khỏi bị phạt.

- Tránh bị ngượng, tránh mang tiếng xấu.

- Không dám nh́n nhận sự thật.

- Muốn hại người khác.

- Bảo vệ người khác, không muốn chạm tự ái người khác.

- Sợ hăi.

        Khi được hỏi dùng một tĩnh từ để diễn tả bà Hillary Clinton, chữ người ta dùng nhiều nhất để nói về bà ta là "nói láo".  Không ai thích người nói láo. Nói láo có thể là có lợi ngắn hạn, nhưng cái hại tai hại và lâu dài hơn.

         Chúng ta nên tránh nói láo v́ nhiều lư do:

        1. Nói láo là vô đạo đức:  Nếu quư vị là tín đồ Thiên Chúa Giáo th́ x́-tốp ngay đây, không cần t́m hiểu thêm lư do tại sao ḿnh không nên nói láo. Khi Đức Chúa Trời ban cho Moses mười điều răn,  điều răn thứ Chín là cấm nói láo. Moses ghi lại ở Xuất Ê-Díp-Tô kư (Exodus) đoạn 20, câu 16, và Phục truyền Luật lệ kư (Deuteronomy) đoạn 5, câu 20 : "Ngươi chớ nói chứng dối với kẻ lân cận ngươi". Tôi không biết ǵ về kinh điển của những tôn giáo khác, nhưng tôi dám chắc tôn giáo nào cũng khuyến khích nói sự thật. Thành ra niềm tin vào sự giảng dạy của tôn giáo ḿnh đủ để khuyến khích chúng ta không nên nói láo.

        2. Nhức đầu, v́ phải nhớ ḿnh nói láo cái ǵ: Mark Twain nói: " Nếu anh nói thật, anh không cần phải nhớ cái ǵ hết" ("If you tell the truth, you don’t have to remember anything"). Kể lại một sự thật rất dễ dàng v́ trí óc ḿnh chỉ thấy có một diễn tiến xảy ra. Ngược lại, khi phải lập lại lời nói láo, chúng ta sẽ không nhớ chi tiết chúng ta nói láo lần đầu thế nào nên đầu óc phải suy nghĩ cố gắng nhớ để lập lại lời nói láo.

        3. Người khác không tin cậy, không muốn giao thiệp với ḿnh, thanh danh ḿnh bị kéo xuống bùn: một khi người khác khám phá ra ḿnh nói láo với họ, ḷng tin của họ với ḿnh mất vĩnh viễn. Họ không tin cậy và không muốn giao thiệp với ḿnh nữa. Lời nói sẽ truyền miệng, ai cũng biết ḿnh là người nói láo. Những người c̣n muốn giao thiệp với ḿnh là những người cùng nền tảng đạo đức với ḿnh: họ đều là người xấu, nói láo để lường gạt người khác.

        4. Nói láo như ...sex, nói láo măi sẽ ghiền.

                nói láo giống y chang làm sex.

                chỉ một điều hơi trệch tí ti.

                        làm t́nh hai kẻ mê ly,

        hai người cùng hưởng ly kỳ du dương.

 

                trong khi đó nói về nói  láo,

                chỉ có người nói láo là vua.

                        người kia bị gạt, bị lừa,

        ḷng mang vĩnh viễn mối thù thiên thu.  

 

        Nói láo như thuốc phiện, như ngày xưa người Mỹ sa lầy ở Việt Nam: càng nói láo th́ càng xa nói sự thật, càng bước vào hố sâu tội lỗi của sự nói láo.  Tuy rằng ḿnh có thể hưởng lợi sơ khởi, nhưng thời gian sẽ cho ḿnh  lănh hậu quả bất lợi. Nói láo như  mê đua ngựa, không thể nào làm phong phú đời sống: đường vào trường đua có trăm lần thua, có một lần huề. 

        5. Nói láo hại người khác: v́ tin lời nói của ḿnh, người khác có thể có những quyết định sai lầm  ảnh hưởng bất lợi cho đời sống của họ.

        6. Rắc rối với luật pháp: Ryan Lochte nói láo biến một chuyện chẳng ra ǵ thành một vụ án có tầm mức quốc tế: cả cảnh sát Ba-Tây và FBI của Mỹ điều tra. Một trong bốn người đi chơi đêm hôm đó,  Jimmy Feigen, bị Ṭa Ba-Tây phạt $10,800 dollars v́ tội nói láo (Ba-Tây chưa phạt Ryan Lochte được v́ Lochte đă bay về Mỹ trước đó).   

        Nói đến nói láo làm rắc rối với luật pháp th́ không thể nào không đề cập đến Bill Clinton. Vào năm 1995-1996, Tổng Thống Bill Clinton, lúc bấy giờ 49 tuổi, có liên hệ t́nh dục với cô Monica Lewinsky, 22 tuổi, làm việc ở ṭa Bạch Cung. Tuy rằng có mèo mỡ trong khi đă có vợ, và nhất là đang là Tổng Thống nước Mỹ là một chuyện vô đạo đức, thế nhưng đó không phải là tội có thể bị kết án h́nh sự.

        Thay v́ công nhận là ḿnh có mèo mỡ với cô Lewinsky th́ trong một buổi truyền h́nh, Clinton nói láo với dân chúng Mỹ là ông ta không có liên hệ t́nh dục với cô ta. Tất cả chứng cớ điều tra, và ngay cả cô Lewinsky kết luận là Clinton nói láo. Năm 1998, Hạ Nghị Viện biểu quyết truất phế Clinton về tội nói láo. Chỉ cần Thượng Viện đồng ư là Clinton mất chức, thế nhưng v́ đa số Thượng Viện là theo đảng của Clinton, Dân Chủ, nên Thượng Viện biểu quyết tha bổng. Clinton thoát khỏi bị cách chức Tổng Thống.

        Vẫn được tại chức nhưng Clinton bị phạt $90,000 dollars tội làm chứng láo trước ṭa. Tiểu bang Arkasas treo bằng luật sư của Clinton năm năm. Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ cấm Clinton không được hành nghề luật sư bào chữa cho những kiện tụng đưa ra trước Tối Cao Pháp Viện*.

(*h́nh phạt này chỉ làm tổn hại cho thanh danh chứ trên thực tế không ảnh hưởng ǵ đến Bill Clinton với tư cách là luật sư. Ở nước Mỹ hàng năm có cả triệu đơn kiện tụng. Trong số cả triệu kiện tụng này th́ có khoảng từ 7000 đến 8000 trường hợp luật sư yêu cầu Tối Cao Pháp Viện Hoa Kỳ giải quyết. Trong 7000 đến 8000 trường hợp này th́ Tối Cao Pháp Viện chỉ đồng ư xét xử phán quyết cho 80 kiện tụng một năm. Thành ra, nếu một luật sư yêu cầu, hy vọng  Tối Cao Pháp Viện xử vụ kiện tụng của ḿnh th́ giống như hy vọng sẽ trúng lô sổ xố độc đắc).    

        Tóm lại, trong trường hợp bất khả kháng nói láo có thể cứu được sinh mạng như trong chiến tranh th́ dĩ nhiên nói láo là điều cần thiết. Ngoài ra th́ không có trường hợp nào trong đời sống mà chúng ta nên nói láo. Nói thật sẽ làm đầu óc chúng ta thảnh thơi, không suy nghĩ. Nói thật sẽ tăng uy tín bản thân, làm bạn bè, người thân tin tưởng và kính trọng ḿnh. Nói thật sẽ khích lệ người khác cũng nên nói thật như chúng ta. Ở Hoa Kỳ có một thành ngữ thông dụng "the truth will set you free"  lấy từ Kinh Thánh Giăng (John) đoạn 8 câu 32: "Các ngươi sẽ biết lẽ thật, và lẽ thật sẽ cho các ngươi tự do". ("You will know the truth, and the truth will set you free").

        Quên, c̣n thêm một trường hợp nữa tôi nghĩ nói láo là điều cần thiết có thể cứu sống sinh mạng: khi vợ hỏi áo quần, giầy dép, nàng mua có đẹp không, cơm nàng nấu có ngon không, tóc nàng cắt kiểu mới có xinh không, hay là ḿnh có bồ nhí hay không. Một câu trả lời thật thà ở đây sẽ đưa mạng sống chúng ta vào miền niêm viễn. Do đó, nói láo với vợ không những là điều tối cần thiết mà là một điều phải làm nếu các ông muốn sống sót.

                        áo em có đẹp không anh?

                - ối giời đẹp tựa bức tranh đấy ḿnh!

                        hột xoàn em đẹp không ḿnh?

                - mê ly! nó lớn hơn đ́nh Tân An.

                        anh mê em nấu cơm rang?

                - món ǵ em nấu cả làng thua xa!

                        mặt em đẹp dứt cô Ba?

                - em xinh hơn cả cô Ba, thím Mười.

                        ai ơi nhất vợ nh́ trời,

                vợ là số một, c̣n người số hai.

                        dù cho nói thật, nói sai:

                cứ tâng bốc vợ: sống hoài đời ta.  

 

Nguyễn Tài Ngọc

http://saigonocean.com/

September 2016

  

Tài liệu tham khảo:

http://mentalfloss.com/article/30609/60-people-cant-go-10-minutes-without-lying

https://www.psychologytoday.com/blog/compassion-matters/201309/why-we-lie-and-how-stop

http://www.livescience.com/772-lie.html

http://lifestyle.allwomenstalk.com/most-common-and-pretty-stupid-reasons-why-people-lie

http://en.amerikanki.com/reasons-lying-bad-idea/

https://en.wikipedia.org/wiki/Lewinsky_scandal