Mt Rushmore, South Dakota

Nguyễn Tài Ngọc

http://saigonocean.com/trangNguyenTaiNgoc/trangNTN.htm

 

 

 

Khi c̣n là thiếu niên ở Việt Nam, tôi đọc về nhiều kỳ quan ở Hoa Kỳ qua sách học English For Today và qua tạp chí Thế Giới Tự Do. Thời gian đầu định cư ở Mỹ khi có dịp, tôi đến những nơi này để thỏa măn sự hiếu kỳ. Một trong những nơi vợ chồng tôi đến là Mt. Rushmore vào năm 1985.

Mt. Rushmore là một ngọn núi hướng Tây Nam của tiểu bang South Dakota, nơi tượng bốn mặt Tổng Thống Hoa Kỳ khắc trên núi: George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt và Abraham Lincoln. Tuần vừa rồi, đúng 30 năm sau, vợ chồng tôi trở lại Mt. Rushmore.

Lần đầu đến đây tôi lái xe đến Yellowstone -nơi có Old Faithful-  rồi từ Yellowstone lái đến Mt. Rushmore. Đường dài tổng cộng khoảng 3000 miles - (4800 km), 45 giờ đồng hồ. C̣n trẻ lái từ Bến Hải đến Cà Mau không sao chứ bây giờ già nều lái th́ chẳng những mọc trĩ kinh niên, rồi chưa đến nơi th́ bán thân đă bất toại nên lần này chúng tôi đi máy bay đến thành phố gần Mt Rushmore nhất, 24 miles (39 km),  là Rapid City.

Đứng đợi lên máy bay ở Denver để đi Rapid City, t́nh cờ vợ chồng tôi nói chuyện với cô đứng bên cạnh. Sau vài câu chuyện xă giao, chúng tôi khám phá cô ta lấy cháu của một người rất nổi tiếng: Gutzon Borglum. Gutzon Borglum là điêu khắc gia tạc tượng Mt Rushmore. Tôi xin phép chụp h́nh cô và vé máy bay có tên cô với họ là Borglum. Cô ta nói hiện giờ vẫn ở nhà của ông nội ḿnh để lại, cách Rapid City mười mấy miles.

 

 

Dân số cả tiểu bang South Dakota chỉ có 850,000 người, đứng hạng thứ 46 gần kế chót trong 50 tiểu bang. V́ thế,  các thành phố rất thưa dân:  Rapid City chỉ có 70,000 người. Về phương diện địa thế cho du khách, mướn khách sạn ở Rapid City hay gần phi trường là hoàn hảo v́ phía Nam là Mt Rushmore và Crazy Horse Memorial, phía Tây là Deadwood City, phía Đông là Badlands National Park.

South Dakota ngày xưa là đất của người Mọi da đỏ, sau này thuộc về người Pháp. Năm 1803 Mỹ mua lại của Pháp cả phần đất mầu xanh lá cây trong bản đồ dưới đây, gọi là Louisiana Purchase, bao gồm từ Louisiana phía Nam trải dài đến North Dakota phía Bắc: 

nguồn: http://blog.oceanconservancy.org/wp-content/uploads/2012/05/Louisiana-Purchase.jpg

 

Tôi mướn xe ở bao nhiêu phi trường bên Mỹ nhưng chưa bao giờ tôi thấy chỗ nào, và thích bằng như ở phi trường Rapid City. Phi trường tí nị, chỉ có mỗi một máy bay hai chong chóng Bombardier của chúng tôi (Canada làm Bombardier), và hăng mướn xe th́ ngay ngoài cửa phi trường, bước ra là lấy xe.

Ba ngày chúng tôi ở South Dakota là ba ngày trời mưa tầm tă và lạnh hơn b́nh thường. Cuối tháng Tư mà ban đêm vẫn c̣n lạnh 40 độ F (5 độ C). Du khách khác có thể than phiền là thời  tiết xấu nhưng tôi thích cả hai: tôi thích trời lạnh và mưa nhiều. Mưa tầm tă mang đến những t́nh cảnh romantic "đưa em về dưới mưa", tuy rằng trong hai ảnh sau đây, "em" này không phải là "em" đưa về dưới mưa:

                em nào đưa ở dưới mưa?

        đứng ngay bên cạnh thấp vừa: vợ em.

                vợ nào đâu phải là em?

        là bà mệnh phụ, (chồng) hó hen: chết liền!

 

Đây là những nơi chúng tôi đến viếng thăm:

1. Deadwood : là một thị trấn nhỏ với 1300 dân, 42 miles (67 km) phía Tây của Rapid City. Tên Deadwood là v́ những khe suối ở đây có nhiều cây chết. Bắt đầu vào năm 1874, thiên hạ ồ ạt đến khu núi Black Hills t́m vàng nên dân số  Deadwood gia tăng. Deadwood bấy giờ nổi tiếng là thành phố hỗn loạn vô trật tự không luật pháp, giết người, bài bạc, chị em ta khắp nơi. Wild Bill Hickok sinh ở Deadwood là một tay súng nổi tiếng của miền Tây hoang dă, thưở thiếu thời trốn tránh pháp luật nhưng sau này lại trở thành cowboy bảo vệ luật pháp.

Du khách đến đây sẽ có cảm tưởng đến viếng thăm một thành phố trong phim cao bồi ḿnh xem ciné khi bé. Hàng quán nằm trên một con đường duy nhất dài độ nửa miles (gần một cây số).

Nếu muốn ở khách sạn một đêm ở đây thay v́ ở Rapid City  th́ cũng có lư. Người nào muốn nếm mùi khách sạn của một thời miền Tây hoang dă th́ trú ngụ ở Franklin Hotel (709 Main Street, Deadwood), mở cửa từ năm 1902.

2. The Midnight Star (677 Main Street, Deadwood): Kevin Costner, một tài tử nổi tiếng của Mỹ là chủ một nhà hàng ở Deadwood (phim Dances with Wolves  quay ở South Dakota năm 1990  do Costner đạo diễn và đóng vai chính thắng 7 giải Oscar. Chi phí làm phim chỉ có 22 triệu nhưng thu vào 424 triệu dollars). Nhà hàng này có 3 tầng:

-Tầng 1 là casino, tên là Midnight Star.

-Tầng 2 là sports bar, bán rượu và thức ăn thông thường.

 

-Tầng 3 là nhà hàng sang trọng Fine Dining, tên là Jake's.

 

Khắp nơi trên tường chưng bày tất cả phim ảnh, áo quần, trang sức... từ những phim ông ta đóng.

3. Badlands National Park, Pinnacles Entrance (freeway 90, exit 110 South, đi độ 8 miles): 59 miles (95km) phía Đông của Rapid City. 75 triệu năm về trước, Badlands ở dưới đáy biển, rồi biến thành núi lửa, rồi chẳng có ǵ cung ứng cho sinh vật sống c̣n nên người ta gọi nơi đây là Badlands.

Bây giờ Badlands là công viên quốc gia, du khách có thể t́m thấy sự b́nh yên, lắng dịu và đơn độc ở đây. Chúng tôi thấy dê sừng to (bighorn sheep) rất nhiều lần trên đường. Người ta nói trời nắng ánh nắng phản chiếu làm mầu núi đẹp nhưng chúng tôi đi nơi nào vào ngày nào cũng mưa u ám nên không thấy mầu mè ǵ cả. 

4. Wall Drug (510 Main Street, Wall): Du khách lái xe trên Freeway 90, exit số 110 về phía Nam sẽ ra Badlands National Park, nhưng nếu exit về phía Bắc sẽ ra Wall Drug. Năm 1931, dược sĩ Ted Hustead mở một tiệm bán thuốc Tây ở đây (không như ở Việt Nam bắt chước Pháp, tiệm thuốc Tây chỉ bán thuốc Tây, ở Mỹ tiệm thuốc Tây là tiệm chạp phô bán đủ thứ hầm bà lằng và thuốc Tây). Với quảng cáo cho nước lạnh không tính tiền (bây giờ họ quảng cáo cà-phê chỉ bán 5 cents), và bành trướng thành đủ thứ tiệm bán hàng hóa, souvenir, quần áo giầy cowboy..., và vẫn c̣n bán thuốc Tây, Wall Drug trở thành một trong những nơi ở miền Bắc nước Mỹ du khách đến thăm viếng nhiều nhất.

5. Mt Rushmore: Keystone, Highway 16, 23 miles (37 km) phía Nam của Rapid City: vào năm 1923, sử gia Doane Robinson có ư kiến tạc vào núi vài  nhân vật nổi tiếng thời miền Tây hoang dă để thu hút du khách. Khi điêu khắc gia Gutzon Borglum được tuyển chọn vào việc tạc tượng, ông Borglum quyết định tạc tượng Tổng Thống thay v́ các nhân vật nổi tiếng khác, và ông cũng chọn địa điểm này, nơi là núi đá cẩm thạch.

Borglum đă là một điêu khắc gia nổi tiếng, khắc nhiều pho tượng của các nhân vật quan trọng trong lịch sử Hoa Kỳ. Năm 1927 lúc 60 tuổi, ông khởi công Mt Rushmore với sự trợ giúp của tổng cộng là 400 nhân công trong 14 năm. Năm 1941 công tŕnh tạc tượng đầu của bốn Tổng Thống George Washington, Thomas Jefferson, Theodore Roosevelt, Abraham Lincoln hoàn thành với kinh phí gần một triệu dollars. Thời gian này là kinh tế khủng hoảng Depression nên nhân công lănh lương rất rẻ và việc làm cực nhọc: trong 6 năm đầu họ phải đi bộ hai lần đi và về mỗi ngày từ chân núi lên đỉnh núi để làm việc.

Chiều cao của mỗi đầu tượng là 60 feet (18m). Mô h́nh nguyên thủy của Borglum là tạc nửa người nhưng v́ quỹ hết tiền nên khi gương mặt đă tạc xong th́ công tŕnh chấm dứt. Borglum mất vào tháng 3 năm 1941, chôn ở Glendale, California. Thành phố này cách nhà tôi 35 phút lái xe.

6. Crazy Horse Memorial:  lái xe 25 phút (16 miles -26 km) về phía Tây Nam của Mt Rushmore  là một tượng khắc trên núi khổng lồ, Crazy Horse Memorial. Tượng này vẫn trong giai đoạn thi công, nếu hoàn thành sẽ là h́nh của một Chúa Mọi da đỏ tên Crazy Horse (Ngựa Điên) đang cưỡi ngựa, tay trái dương thẳng chỉ về phía trước. Với chiều  rộng 641ft (195m), cao 563ft (172m),  nó sẽ là một tác phẩm điêu khắc to nhất thế giới, to hơn Kim Tự Tháp Ai-Cập, và cao hơn cả Washington Monument (Tháp Bút Ch́) ở Washington DC. Hiện giờ th́ chỉ có đầu tượng là hoàn thành.

Câu chuyện công tŕnh của người khắc tượng này là cả một việc không tin mà có thật.

Crazy Horse Memorial nằm trên vùng núi Black Hills. Vào năm 1868, người Mỹ da trắng kư hiệp ước Fort Laramie để cho người mọi da đỏ vĩnh viễn làm chủ quyền. Sau này người Mỹ không tôn trọng giao ước này cũng như nhiều giao ước với người da đỏ, lấy hết đất đai của họ. V́ thế, người da đỏ rất căm giận, mời ông Korczak Ziolkowski đến khắc tượng Chúa mọi Crazy Horse ở Black Hills để tưởng niệm dân tộc da đỏ.

Crazy Horse là tên của một trong những Chúa mọi nổi tiếng của người da đỏ qua những trận đánh với người Mỹ da trắng. Trận chiến nổi tiếng nhất nh́ trong lịch sử chiến tranh Mỹ da trắng và mọi da đỏ là Battle of Little Bighorn, nơi Crazy Horse, một trong thủ lănh của quân da đỏ tàn sát hết 268 binh lính Mỹ da trắng và cả Tướng George Armstrong Custer. Custer National Park chỉ cách đây có 10 miles (16km) về phía Nam, v́ thế người da đỏ cần một đài tưởng niệm cho Crazy Horse.   

Korczak Ziolkowski  sinh năm 1908 ở Boston, mồ côi lúc một tuổi. Tuy không học, ông ta có khiếu về điêu khắc, tạc tượng từ thưở thiếu niên. Đến năm 20 tuổi, ông ta đă trở thành một người khắc gỗ và đá giỏi. Năm 1939, một bức tượng bằng đá cẩm thạch do ông khắc thắng giải nhất ở Hội Chợ Thế Giới tại New York. Nhờ tiếng tăm này mà người da đỏ biết, muốn nhờ ông khắc tượng Crazy Horse.

vợ chồng Korczak Ziolkowski
nguồn: http://images.publicradio.org/content/2008/06/02/20080602_ruthkorczak_33.jpg

Korczak Ziolkowski  t́nh nguyện gia nhập quân đội, đánh trận và bị thương năm 1944 ở Normandy. Vài năm sau khi giải ngũ, tháng 3 năm 1948 với chỉ c̣n $170 dollars trong túi, ông cho nổ dynamite đầu tiên phá núi bắt đầu công tŕnh tạc tượng Crazy Horse.

Khi bắt đầu làm việc, Black Hills chỉ toàn là núi nên Ziolkowski phải đốn gỗ xây nhà cho ḿnh ở. Ông làm không lương, trong mười năm đầu làm chỉ một ḿnh. Phụ tá chỉ có người vợ ông lấy vào năm 1950 và mười đứa con khi chúng nó bắt đầu có thể leo trèo lên núi để luân chuyển đá núi. Ông tự bắt ống nước dài cả trăm thước, và tự tay đốn cây làm cầu thang 745 bậc mỗi ngày phải leo lên đỉnh làm việc (từ mặt đất đến đỉnh là 563ft -172 thước!). Trong một đoạn video, ông kể có một ngày ông leo lên leo xuống chín lần để sửa cái máy khoan đá bị hư!

So với Mt Rushmore, Crazy Horse Memorial là một tượng điêu khắc khổng lồ v́ bốn đầu tượng Tổng Thống chỉ bằng cái đầu của con ngựa. Do đó, Korczak Ziolkowski thường bị đa số dân chúng ở South Dakota cho là người điên. Với 400 nhân công mà tượng Mt Rushmore làm xong trong 14 năm, thế mà chỉ có một ḿnh Korczak Ziolkowski, không đi học về điêu khắc, làm tượng Crazy Horse th́ lúc nào mới hoàn thành?

Năm 1982, Korczak Ziolkowski mất. Ba người con trai và sáu người khác tiếp tục công việc, và 50 năm sau từ ngày khởi công, vào năm 1998, chỉ có gương mặt cuối cùng mới được hoàn thành.

Mặc dù chính quyền Liên Bang ngơ ư giúp đỡ tài chánh, Korczak Ziolkowski , và bây giờ là gia đ́nh Korczak Ziolkowski nhất định không nhận. Họ chỉ nhận tiền lạc quyên và tiền bán vé của tư nhân để trang trải chi phí khắc tượng. Ngày tôi đến thăm, họ loan báo một người cháu nội của Korczak Ziolkowski gia nhập số người khắc tượng Crazy Horse (chỉ có độ hơn chục người làm).

Giá vé vào cửa là $11 dollars/ người. Muốn đi lên gần núi tượng Crazy Horse th́ có hai giá: một là được xe chở đến chân núi, giá $4 dollar/ người (tour chỉ chừng 20 phút), hai là xe chở đến ngay trước mặt tượng, giá là $105/ người.

7. Bear Country U.S.A. 13820 US-16, Rapid City: giữa Rapid City và Mt Rushmore, trên Highway 16. South Dakota đồng không mông quạnh, vạch đất mới thấy người nên thú hoang dă khắp nơi. Nếu ai muốn thấy gấu, chó sói, ḅ mộng... ngay lập tức th́ đến nơi này. Du khách ngồi trên xe lái độ hơn 2 miles - 4 km  thấy đủ thứ gấu, dê, nai... Giá vé: $16 dollars/ 1 người.

Chúng tôi bay từ Los Angeles 7 giờ sáng Thứ Bẩy, ngừng ở Denver rồi đến Rapid City lúc 2 giờ 30 trưa. Thứ Hai cũng đúng 2 giờ 30 trưa có mặt ở phi trường để về lại Los Angeles, đúng 48 tiếng đồng hồ để du ngoạn Mt Rushmore và vùng phụ cận. C̣n vài chỗ khác để xem nhưng tôi không thấy thú vị lắm như nơi có động vật bọ sát, xương xẩu của tổ tiên mấy con voi (mammoth), Custer National Park.

Người da đỏ rất hận người da trắng v́ South Dakota ngày xưa là xứ sở của họ. Có rất nhiều trận chiến giữa hai bên nên nếu ai thích lịch sử Hoa Kỳ th́ sẽ thấy nơi đây thú vị. Ai không biết lịch sử Hoa Kỳ cũng sẽ thấy nơi đi thú vị, xem kỳ công tạc tượng vào núi, cảnh trí cowboy miền Tây hoang dă. 

Không thể phủ nhận được là khác với 30 năm trước, lần này  máy móc hiện đại giúp tôi đi South Dakota xem nhiều chỗ chớp nhoáng: GPS giúp tôi khỏi nhức đầu theo dơi bản đồ lái không lạc đường, Internet giúp tôi t́m hiểu nên đi những đâu mà không cần người nội địa hướng dẫn, t́m khách sạn nào rẻ, và tiệm ăn Tầu th́ không cần lái xa xôi đến Beijing hay Shanghai.

30 năm trước tôi đến đây bên cạnh tượng Theodore Roosevelt là Abraham Lincoln. Bây giờ Lincon vẫn c̣n là bên cạnh Roosevelt.

30 năm trước tôi đến đây khi lái xe th́ vợ tôi ngồi cạnh tôi. 30 năm sau khi lái xe th́ vợ tôi vẫn ngồi cạnh tôi. Điều này làm tôi nhận thấy là 31 năm lấy nhau vợ chồng tôi có đi chơi bất cứ nơi nào th́ luôn luôn là hai người đi cùng một lúc, không bao giờ tách rời.

Hy vọng là khi chúng tôi đi nhị tỳ th́ sự kiện này sẽ thay đổi.

Nguyễn Tài Ngọc

http://www.saigonocean.com

May 2015

 

Tài liệu tham khảo:

 

Wikipedia