“Mất gốc”, phúc đáp

Nguyễn Tài Ngọc

http://www.saigonocean.com/trangNguyenTaiNgoc/vanNTN.htm

Một tháng trước đây khi viết bài “Mất gốc”, tôi không nghĩ gì nhiều về nó cho lắm vì đối với tôi, nó cũng như những bài khác tôi viết. Thật ra, nó là một loại văn tôi thường tránh không muốn viết: tranh luận. Tranh luận thì thế nào cũng phật ý người không cùng quan điểm với mình. Mình thích mầu xanh, người khác thích mầu đỏ. Cứ khăng khăng giữ lập trường của mình mà người khác không đồng ý thì thế nào mình cũng bị cho ăn búa, nhất là với một đề tài sốt dẻo hơn tin chợ Thuận Phát bán sale ba đô-la một thùng xoài.

Người Việt chúng ta hung hăng không thua gì người Đại Hàn nên tôi đã trông đợi mình sẽ là vật tế thần sau khi bài viết được phổ biến, nhất là sau khi tôi khám phá ra mấy mươi trang web đăng bài của tôi trên Internet, và báo chí Việt Nam in lại bài này khắp nơi, từ Santa Ana, San Jose, San Diego…, đến Las Vegas, Arlington -Virginia, Úc-Đại-Lợi….

Trong bài viết, tôi nêu ra cái xấu của người Việt Nam nên 100% tôi đã nghĩ là sẽ bị xài xể suốt sáng sớm sương xuống xập xương sườn, thế nhưng điều tôi hoàn toàn không trông đợi là trong 24 emails của người tôi không quen biết gửi trực tiếp đến tôi, 21 người đồng ý với quan điểm của bài viết, ba người không. Dĩ nhiên là làm gì mà đời sống trên đời đơn giản như thế được: tôi nhận thêm bốn email của các bạn chuyển tiếp email của những người khác bàn cãi với nhau về bài “Mất gốc” trong nhóm bạn của họ, và vài người có ý kiến phê bình… kém xây dựng bài viết của tôi.

Trong ba email bất đồng ý kiến, anh Hoài Châu ở Việt Nam viết dài nhất, trình bày ý tưởng tranh luận của anh trong ôn hòa. Tôi đã xin phép để copy lại email của anh dưới đây:

Anh Ngọc,      

Tôi nhận bài mất gốc của anh khi hai anh chị bạn gởi cho tôi, có lẽ anh chị ấy thấy bài anh viết quá hay nên có ý gởi cho tôi.

Tôi đọc bài của anh đến hơn ba lần, lần nào cũng thấy buồn vời vợi, buồn vì ý nghĩ của anh khác với ý nghĩ của tôi. Tôi không dám đánh giá ý nghĩ của anh là không đúng, mà ý nghĩ của anh là không cùng ý nghĩ của tôi, và tôi chưa chắc ý nghĩ của tôi là đúng hơn anh. Nói như vậy để anh thông cảm với bài viết này cho anh.

Anh viết cách đây 36 năm anh mới 17 tuổi anh đã leo được lên hạm đội 7 của Hải quân Hoa Kỳ rời Việt Nam. Anh ở trại tị nạn một thời gian ngắn và anh định cư ở Hoa Kỳ, sống một cuộc sống khác. Lúc anh đặt chân lên hạm đội 7, tôi đang ngồi một mình trên sân thượng của nhà tôi -nhà tôi ở đường Phan Văn Trị, Quận 5- nhìn thấy hàng chục chiếc trực thăng bay từ Sài Gòn ra biển đông, đầu óc tôi đầy ý nghĩ đi hay ở lại và đi thì đi làm sao và ở lại thì như thế nào? Tôi không may mắn như anh tôi không có đường đi và tôi cũng không có tiền sau này để lên tàu vượt biên, vì tôi nghèo, vì tôi là thầy giáo với đồng lương ít ỏi tôi không đủ năm, mười lượng vàng để ra đi. Và tôi đã chọn ở lại, tôi chọn cái bất hạnh sẽ đến với tôi vì tôi biết tôi và người chiến thắng không cùng một suy nghĩ vì trước đây không cùng một chiến tuyến.

Lúc đó tôi lớn hơn anh mười một tuổi, với cái tuổi này tôi biết nhận định thế nào là cuộc chiến tranh tại Việt Nam, nó khốc liệt như thế nào, chắc anh không thấy mỗi buổi sáng hàng chục xác chết trần truồng được kéo ra trưng bày, hàng đêm tiếng pháo nổ, sáng hôm sau vài người chết trên mình với bản án là làm tay sai cho đối phương. Anh không biết, một người vợ trẻ mới vừa lấy chồng ngày trước, ngày hôm sau phải quấn khăn tang trên đầu vì chồng đã chết và trên khăn tang của người đàn bà này còn lấp lánh dấu ái ân … Còn nhiều lắm, còn nhiều cảnh thảm khốc mà tôi đã nhận biết, chắc có lẽ anh đã biết và đã quên. Trong bài anh có viết anh thấy người tài xế hút xăng trong xe Jeep để đi bán, anh thấy muốn khỏi gác nhân dân tự vệ phải đóng tiền, anh thấy người thiếu phụ phải trả dây chuyền vàng để có sữa cho con bú, nhưng anh không thấy hàng vạn người thức trắng đêm đối diện với cái chết từng ngày từng giờ, anh không thấy người trồng lúa phải cày trên mảnh đất khô cằn đầy bom đạn để làm ra hạt lúa cho chúng ta ăn, anh không thấy hàng tấn bom đạn dội xuống làng mạc, anh không thấy người ta chia rẽ nhau khi họ là cùng chung da vàng mũi tẹt.

Tôi đã đi rất nhiều nơi trên thế giới, Châu Á có, Châu Âu có, nhưng Châu Mỹ thì chưa đến, nhưng tôi cũng đã tiếp xúc nhiều với người Mỹ, họ có người xấu nhưng không có nghĩa là xấu hết, họ tốt đấy chứ, người Việt của chúng ta đâu phải xấu hết phải không anh ? Tôi đi trên đường phố Paris, tôi bị một người Pháp gọi tôi là “nhaque”. Anh biết Nhaque là gì chớ, nhưng đâu phải tất cả những người Pháp đều gọi tôi như thế, họ tôn trọng tôi khi ngồi vào bàn đàm phán thương mại, họ chỉ cho tôi cách ăn miếng phô mai mốc mà bạn tôi cho là thối. Tôi rất cảm động khi thấy một người Việt Nam ở Pháp, bỏ cả công việc dẫn tôi tìm nhà người quen, họ chẳng quen biết gì với tôi trước đó, họ còn mời tôi ăn một tô phở tại quận 13 Paris mà giá là 6 Euro. Với 6 Euro này tại Việt Nam tôi phải ăn được 10 tô phở.

Người Việt Nam tốt đấy chứ, đâu phải họ toàn nói dối để lấy tiền mua đồ cứu trợ, phải không anh Ngọc?

Đi đâu xa Việt Nam tôi đều nhớ cái mùi thơm của nước mắm, cái mùi thum thủm của mắm ruốc quê tôi, cái mùi khó ngửi của trái sầu riêng và cái mùi mạ non, cái mùi hoa cau lúc tôi đi dạy học ở Thủ Đức, cái chiếc chiếu thơm lừng mùi cói mới dầu tôi đang nằm trên tấm nệm êm ở khách sạn 5 sao tại Paris hay ở Tokyo, tôi nhớ đến chén cơm với cá lóc nướng trui, mặc dầu tôi đang ăn sushi ở Nhật Bản hay hambơgơ của nước Mỹ.

Cảm ơn anh khi đọc xong bài này.                                    

HOÀI CHÂU

Ban đầu khi viết xong, tôi không có ý định bàn thêm về đề tài này, để cho mọi người tự do tranh luận với bạn bè của mình, hoặc đăng ý kiến của họ lên trang web nào đó. Thế nhưng khi nhận email của anh Hoài Châu, một bài viết tôi rất ngạc nhiên và khâm phục vì có giọng điệu từ tốn trong ý tưởng mạch lạc biện luận, tôi nghĩ tôi nên phổ biến lý luận của anh để người đọc thấy rõ là người Việt chúng ta có quan điểm khác nhau về đề tài “Mất gốc”, và tôi có được cơ hội giải thích ý tưởng của tôi cũng như trả lời những điểm chính yếu của những email bất đồng ý kiến với tôi.

Tôi xin tóm tắt những điểm đó, và trả lời từng điểm một. Trước khi trả lời những điểm này, tôi muốn nhấn mạnh là trong tất cả email bất đồng quan điểm viết trực tiếp đến tôi hay do người khác chuyển tiếp từ một nhóm người bàn cãi với nhau, không một ai phủ nhận những chuyện về cá tính xấu của người Việt tôi đã nêu ra trong bài “Mất gốc”:

1. Ông Nguyễn Tài Ngọc là người mâu thuẫn, chê bai người Việt nhưng chính ông ta tham lam tiền bạc, muốn thành phần quá khích giết để vợ được tiền bảo hiểm:

-Phải thú nhận là tôi hoàn toàn ngạc nhiên khi có người buộc tội tôi về điểm này. Anh này một là chưa có cô nào chịu lấy, hai là nếu đã lập gia đình rồi thì chắc bị vợ đì truyền kiếp, hận đời đen bạc nên không có đầu óc khôi hài. Đối với những người như thế này thì tôi xin nhận tội cho yên cửa yên nhà vì bàn cãi là vô ích. Vâng, tôi là người mâu thuẫn và tham lam, không chối vào đâu được.

2. Tác giả có tính xấu, vạch áo cho người xem lưng:

-Thứ nhất, tôi viết bài này bằng tiếng Việt Nam. Thế giới không ai đọc tiếng Việt nên không thể nói tôi vạch áo nói tính xấu của người mình cho cả thế giới biết. Thứ hai, câu thành ngữ “vạch áo cho người xem lưng” nghĩa là nói cái xấu của mình, gia đình mình, bạn bè mình cho người ngoài biết (họ không biết cái xấu của mình, gia đình mình, bạn bè mình). Tôi nghĩ là không một người Việt nào mà không biết tính xấu của người Việt Nam -bằng chứng là những người ở đây rõ ràng không phủ nhận những việc tai nghe mắt thấy tôi đã đưa ra-, thì làm sao có thể nói tôi “vạch áo cho người xem lưng” ?

Tôi đồng ý có những trường hợp ta không nên vạch áo cho người xem lưng, nhưng cũng có những lúc ta phải vạch áo như ở đây vì nếu không nhìn nhận có một vấn đề cần sửa đổi thì mình lại quét bụi dấu dưới gầm giường, không bao giờ cải tiến được. Có thể tôi dở, nhưng nghĩ mãi mà tôi không tìm ra câu thành ngữ tương tự trong tiếng Anh. Tôi chỉ nghĩ được người Mỹ có câu này mà người Việt mình không có: “The buck stops here” (Đồng đô-la ngừng ở đây). Câu này nổi tiếng từ khi Tổng Thống Harry Truman khắc hàng chữ này bằng gỗ, để trên bàn giấy của mình. Nó có nghĩa là trách nhiệm ngừng ở bàn Truman, không chuyển tiếp đến người khác. Nếu có gì không đúng hoặc sai thì đổ lỗi cho ông ta, đừng đổ lỗi cho ai hết. Hai câu thành ngữ này cho thấy sự khác biệt giữa phong tục Việt Nam và Hoa Kỳ. Trong khi người Mỹ thẳng thắn đứng ra nói là trách nhiệm của mình đừng đổ lỗi cho ai, thì người Việt chúng ta lại trốn tránh trách nhiệm không tìm giải quyết cho một vấn đề khó xử, đem dấu nó đi để người khác không thấy, thế là xong!

3. Có bao nhiêu gương thành công của người Việt Nam mà tác giả không đưa ra (thí dụ ngoài đường của Montreal, một số đông pharmacies là của người VN…):

-Tôi viết lại định nghĩa chữ “Mất gốc” theo tự điển Việt Nam xuất bản ở Hà Nội: “Mất gốc: Không giữ được bản chất, cái tốt đẹp vốn có của mình do nguồn gốc dân tộc, giai cấp”. Cái tốt đẹp ở đây, nếu tôi hiểu không lầm là bản chất đạo đức. Thành công về sự nghiệp, tiền tài, cơ sở…là về vật chất, không liên hệ gì đến việc mất gốc. Nếu nói nhiều tiệm thuốc Tây của người Việt ở Montreal thành công để mình hãnh diện cho cái gốc Việt Nam, thì chẳng lẽ người Việt nghèo khó không thành công làm mình hổ thẹn hay sao? Tôi thêm một thí dụ nữa (chỉ là thí dụ thôi, không phải là sự thật nên các tiệm thuốc Tây Việt Nam ở Montreal đừng vội lên án tôi): Thí dụ một tiệm thuốc Tây dùng phương pháp bất chính để thành công. Như thế thì chúng ta có hãnh diện không? Hai thí dụ này cho thấy đạo đức, không phải vật chất hay thành công trên đường đời, là quan trọng. Căn bản đạo đức là cái “tốt đẹp” trong định nghĩa của “Mất gốc”.

4. Ông Nguyễn Tài Ngọc là người nhỏ hẹp, chỉ nói cái xấu mà không nói đến cái tốt của người Việt Nam:

-Hãng của tôi sản xuất máy hàn. Mỗi năm vài lần khi kỹ sư họp lại để cải tiến máy dùng bền bỉ hơn để khách hàng không than phiền máy hư và gửi trả lại, họ không để ý đến những bộ phận tốt mà chỉ chú trọng đến những bộ phận thường làm hỏng máy: PCBoard, resistor, capacitor, transformer..., thay thế nó hoặc cải tiến thiết kế để máy chạy bền bỉ hơn.

Khi máy vi tính, xe hơi… bị hư hỏng, chúng ta mang đến tiệm sửa thì thợ không để ý đến những chỗ tốt đẹp mà chỉ lo tìm nguyên nhân và bộ phận nào làm cho máy ngừng chạy để có thể sửa cho nó chạy trở lại.

Tôi và một vài người chỉ là một thiểu số rất ít nói lên cái xấu của người Việt Nam (xin click vào đây để đọc thêm bài của ông Phan Nhật Nam phân tích tính ác và sự xấu của người Việt: http://www.saigonocean.com/gocchung/html/PNN-hayvatbo.htm). Ngược lại, tuần nào tôi cũng nhận nhiều email tâng bốc người Việt, thế giới hãnh diện vì người Việt... Chương trình nhạc Asia và Paris By Night đã có nhiều chủ đề ca tụng nhạc sĩ Việt Nam, vinh danh người lính VNCH, ca tụng thành quả của người Việt, và như tôi đề cập, PBN có chương trình “hãnh diện tôi là người Việt Nam”. Để cho đại đa số khác nói tốt về người Việt Nam. Tôi không cần viết thêm làm gì, quá dư thừa. Ngòi bút của tôi chỉ là một cây sậy trong rừng rậm khi nói về tính xấu của người Việt Nam.

Nếu những người viết email chỉ trích bài viết “Mất gốc” chỉ nói đến cái xấu, không đề cập đến cái tốt của người Việt, mà sau khi xem PBN “Hãnh diện tôi là người Việt Nam”, không viết email cho PBN than phiền PBN chỉ nói đến cái tốt mà không đề cập đến cái xấu (hay không thấy cái xấu), thì lời phê bình của họ không công bằng, không khách quan.

Cộng đồng nào cũng có người tốt và người xấu. Tôi chỉ nêu ra những cái xấu của người Việt Nam để chúng ta biết mà sửa đổi. Nói lên cái xấu không có nghĩa là tôi phủ nhận cái tốt vì người Việt tốt đẹp có chứ sao không. Bản thân tôi biết hai bác sĩ Việt Nam, một là bác sĩ kiêm mục sư đi du học sang Mỹ từ năm 1970, hiến dâng cả cuộc đời và gia đình anh ta đi chữa bệnh cho người nghèo ở Pakistan và Mông Cổ 20 năm nay. Mỗi lần trở lại Mỹ nghỉ “dưỡng sức” ngắn hạn vài tháng, gia đình anh chỉ ở mướn apartment vì không có tiền mua nhà. Nhà thường trực của anh là một cánh đồng bên Mông Cổ với một clinic nhỏ để chữa bệnh cho dân nghèo bên ấy. Người bác sĩ thứ hai khi sang đây sau tháng Tư 1975, tình nguyện ở lại trại đến khi người tỵ nạn cuối cùng rời trại, không màng đến việc mình bị lỗ lã trễ nãi so với người khác trong việc gây dựng lại đời sống mới trên nước Mỹ. Anh ta ra trường, mở phòng mạch, rất nhiều bệnh nhân nghèo đến khám anh ta không tính tiền, đôi lúc cho thuốc -của các hãng gửi đến anh ta quảng cáo- miễn phí. Hoàn toàn khác hẳn với một vài bác sĩ Việt Nam dưới Santa Ana tôi thấy đăng quảng cáo trên báo chiêu dụ bệnh nhân: “Điều kiện dễ dàng cho người trả tiền mặt” ! Nhiều người không nghèo biết anh ấy vì tin đồn, tham lam đến phòng mạch nói là mình nghèo để khỏi trả tiền. Họ lạm dụng đến nỗi vợ anh ta, làm việc không lương cho chồng, bực mình nghỉ việc không làm vì không thuyết phục được chồng là nhiều bệnh nhân khá giả lợi dụng lòng tốt của bác sĩ.

Nếu có ai khen hai anh bác sĩ này làm cho người Việt mình danh tiếng vẻ vang, tôi chắc chắn 100% câu trả lời của hai người ấy là: “Không, việc tôi làm chả có gì quan trọng; thấy người nghèo khổ thì bổn phận của mình là phải giúp họ, thế thôi”. Cái nghĩa cử giúp nhân loại của họ đến từ căn bản đạo đức của con người, không phải vì họ nghĩ họ là người Việt Nam. Căn bản đạo đức đó bao gồm sự khiêm nhường nên thứ nhất, họ nghĩ việc làm của họ không quan trọng, và thứ hai, họ không cần quảng cáo phô trương “tôi làm chuyện tốt vì tôi là người Việt Nam”. Người Nhật đã chứng minh cho ta thấy là không cần tuyên truyền rầm rộ, chỉ cần hành động thiết thực mà họ đã làm cả thế giới kính phục cá tính vượt mọi sức tưởng tượng của dân chúng Nhật Bản, có một không hai trên thế giới. Tôi quả chắc anh bạn bác sĩ kiêm mục sư tôi biết không cần ai viết quảng cáo anh là một trong những người Việt Nam tốt vì anh ta theo lời Chúa dậy của Kinh Thánh trong Tân Ước, Ma-Thi-Ơ đoạn 6 câu 2: “Vậy, khi ngươi bố thí, đừng thổi kèn trước mặt mình như bọn giả hình làm trong nhà hội và ngoài đường để được người ta tôn kính. Quả thật, ta nói cùng các ngươi, bọn đó đã được phần thưởng của mình rồi”.

Lập trường sống trong đời của tôi là đen trắng, không có mầu xám tro dung hòa ở giữa. Và giống như người Mỹ khi có một vấn đề cần cải tiến, tôi tìm hiểu khuyết điểm để sửa đổi. Sửa đổi cá tính của người Việt cũng như thế: tìm cái xấu mà phân tích, không cần phải liệt kê thêm tính tốt. Kinh Thánh cũng có một đoạn khuyên răn chúng ta không nên ở trạng thái dung hòa, trong Khải Huyền 3:15-16: “…ngươi không nóng cũng không lạnh. Ta ước gì ngươi một nóng, hai lạnh, không hâm hẩm. Vì ngươi hâm hẩm, không nóng cũng không lạnh, ta sẽ nhả ngươi ra khỏi miệng ta”.

Một vài người vội lên án tôi là muốn mất gốc Việt để theo Mỹ khi nêu lên cái xấu của người Việt. Tôi nghĩ họ đã đọc phớt qua, hoặc không hiểu lời kết luận. Tôi copy lại kết luận của bài viết “Mất gốc”:

Theo tự điển Tiếng Việt của Nhà Xuất Bản Khoa Học Xã Hội, “mất gốc” là không giữ được bản chất, cái tốt đẹp vốn có của mình. Nếu những kinh nghiệm với người Việt Nam trên đây tôi đã chứng kiến trong cuộc đời được gọi là tốt đẹp, thì vâng, xin cho tôi mất gốc.

Câu cuối cùng tôi viết bắt đầu bằng chữ “Nếu”. Nó nằm trong thể nghi vấn, không phải là thể xác định.

Và cuối cùng, sau khi viết xong bài “Mất gốc”, tôi đã trông đợi số người viết email phản đối sẽ nằm trong phần đa số, thế nhưng như tôi đã trình bày, tôi rất ngạc nhiên khi tỷ lệ số người đồng ý so với bất đồng quan điểm là 7 /1 (tôi nhấn mạnh xác suất này không khoa học một tí nào vì nó chỉ dựa trên email của người tôi không quen biết viết cho tôi, và không kể những người không đồng ý với tôi viết riêng cho nhóm bạn bè của họ).

Thật là phấn khởi cho tôi khi biết số người nhận thức được cá tính xấu của người đồng hương nằm trong đa số thầm lặng, the silent majority. Họ vẫn còn giữ được cái bản chất, cái tốt đẹp vốn có.

Họ cũng chưa mất gốc, giống như tôi.

Nguyễn Tài Ngọc

http://www.saigonocean.com/

May 2011