Tôi Nấu Bánh Chưng

Mỗi năm sắp đến Tết lòng tôi lại rạo rực …nấu bánh chưng. Hầu hết những người Việt ở hải ngoại nếu muốn tìm lại khung cảnh và hương vị của những ngày Tết Việt Nam thì thật là khó, trừ khi ở thành phố có đông người Việt như Santa Ana hay San Jose. Lịch dùng ở đây không bao giờ có Âm lịch nên không biết Tết là ngày nào. Tết ta không phải là ngày nghỉ nên mọi người đi làm một ngày như mọi ngày. Không đọc báo chí hay xem truyền hình Việt ngữ thì nhất định mù tịt, Tết đến rồi đi như hoa nở sau vườn, không để ý thì sẽ không hay biết. Ở xã hội ngoại quốc này chẳng chóng thì chầy, không ít thì nhiều những tính chất Việt Nam càng ngày càng phai nhạt hoặc biến mất. Tuy rằng tên giấy tờ của tôi vẫn là Ngọc, cái tên đẹp mỹ miều như thế nhưng người Mỹ cứ gọi là “Gờ-Nóp” nên từ lúc sang Mỹ tôi dùng tên tiếng Anh của một cặp vợ chồng Mỹ bảo trợ đã chọn cho tôi trong Kinh Thánh: David. Vào trong sở, ở nhà, xem báo hay Tivi, thậm chí nói chuyện với con nhiều lúc muốn trẹo cả quai hàm vì lúc nào cũng dùng tiếng Anh. Khi mới đến Mỹ tôi tự nhủ mình ở đây năm, mười năm sau sẽ nói tiếng Anh như gió, nào ngờ đâu sau gần bốn mươi năm sinh sống nơi xứ người, tôi nhận thức ra tiếng Anh phức tạp còn hơn tâm lý phụ nữ. Đã thế tiếng Việt vì ít dùng nên ngữ vựng của tôi càng ngày càng yếu kém, dở dở ương ương chẳng giống ai. Nhiều lúc giao thiệp với những người Việt khác vốn liếng ngôn ngữ còn ít hơn mình nhưng lại làm mình không tin vào chính mình khi họ dùng chữ sai, chẳng hạn như bánh khúc của người Bắc bây giờ người Nam gọi sai ra là “xôi Cúc”. Có những món ăn thuần túy Việt Nam dần dần tôi không còn dám ăn: thịt đông của người Bắc, mắm nêm, mắm ruốc (sau khi xem một chương trình trên TV thấy rõ cách làm mắm quá ..vệ sinh), hay hột vịt lộn: cần phải tắt đèn tối như đêm ba mươi thì họa may tôi mới có thể lấy đủ can đảm để ăn.

Cá tính Việt Nam trong người ngày càng mai một, thế nhưng mỗi lần nghĩ đến nơi sinh trưởng thì tôi lại nhớ đến những kỷ niệm của một thời mình đã sống. Cũng như khi hội ngộ được một người bạn học hay Thầy Cô xưa cũ làm dấy động lên bao nhiêu những chuyện vui buồn của thời đi học xa xưa, nấu bánh chưng làm cho tôi nhớ lại không khí Tết và hình ảnh bố mẹ tôi ngày xưa gói bánh chưng, thức trắng đêm khuya châm nước bên ngọn lửa tí tách. Cái bánh chưng vô tri không tốn bao nhiêu tiền bạc nhưng mang lại trong trí óc tôi hình ảnh vô giá của bố mẹ khi tôi còn nhỏ, tuy rằng cả hai đều từ giã cuộc sống đã khá lâu.

Ai cũng bảo nấu bánh chưng phức tạp, mất nhiều công khó và thì giờ. Nấu bánh chưng ở Mỹ đối với tôi tương đối dễ dãi. Việc đầu tiên là đi chợ mua vật liệu. Khác với chợ ở Việt Nam người mua lúc nào cũng nói chuyện với người bán nên tạo ra một sự gắn bó giữa người và người, chợ ở đây là siêu thị, tất cả đã có giá sẵn, trừ thịt cá thì mới phải tiếp xúc với người làm để cho họ biết mình muốn mua bao nhiêu ký. Những người làm ở hàng thịt tất cả đều là đàn ông nên đi chợ siêu thị Mỹ thật là chán. Tuy nhiên vì siêu thị Mỹ rất to nên bao thứ thuốc men gì mình cũng có thể mua được, chẳng hạn như thuốc giết chuột (mắm đủ loại), thuốc nhức đầu (hột vịt lộn), thuốc ngừa thai (xí mụi hột nhỏ), hay là thuốc phá thai (xí mụi hột lớn).

Khác với bố mẹ tôi dùng củi nấu nên cứ phải canh lửa và nhiều khi không đủ lửa nên bánh chưng có cái còn sống, ở đây tôi nấu bằng hơi gas propane. Garage chỉ để chứa những vật dụng dùng thường xuyên như đồ sửa xe hay máy móc cắt cỏ, do đó những thứ ít dùng như nồi nấu bánh chưng và bình hơi gas propane tôi để trên lầu trong “nhà kho” khoảng trống giữa mái nhà và tầng lầu thứ hai. Bình propane đem ra tiệm cho họ bơm gas đầy, nấu hết hơi -khoảng tám tiếng - là bánh chưng chín. “Bếp” là một vòng sắt tròn nhỏ cao độ chiều dài bàn chân, đường kính dài bằng cây đũa, có dây nối liền vào bình propane. Nồi ngày xưa tôi mua với hai dụng ý: nấu chè đủ ăn cho cả một năm để khỏi mất công một lần nấu, và nấu bánh chưng được ba mươi hai cái. Nhà có bàn rộng không phải ngồi bệt xuống đất nên tôi gói khá nhanh, một tiếng gói được chín bánh. Ấy là kể cả luôn những công việc khác phải làm trong lúc gói như nấu đậu, vo gạo nếp, làm đến đâu hút bụi đến đó cho sạch nhà, lên internet xem mục “Tìm bạn bốn phương”, “Giải đáp thắc mắc các bạn gái” của bà Tùng Long. Rút tỉa kinh nghiệm của hai năm đầu thức khuya châm nước quá mệt, những năm sau này thì buổi chiều hôm trước tôi mất khoảng hai giờ cắt thịt, hành, lá chuối, dây gói để sẵn. Sáng hôm sau dậy bắt đầu làm từ bốn giờ rưỡi sáng. Đến chín giờ đã gói xong hết, bỏ vào nồi nấu đến bốn giờ rưỡi chiều thì xong. Vớt ra phơi cho ráo nước, tám giờ tối là có thể mang bánh chưng vào nhà. Làm xong hết tất cả trong lúc ban ngày do đó không phải buồn ngủ vì thức khuya châm nước. Vào những năm tôi nấu vào ban đêm, vì nhà tôi ở ngay ngõ cụt cul-de-sac, tôi để nồi nấu bánh chưng ngay trước nhà trên mặt đường . Hàng xóm người Mỹ ai cũng thấy lạ nên tụ tập chung quanh ngọn lửa nói chuyện trong bóng đêm thật là vui. Ai cũng thấy bánh chưng lần đầu tiên nên rất lấy làm lạ và hỏi tôi đó là món ăn gì. Tôi giải thích với họ đây là món ăn rất…ngon và nổi tiếng của người Việt Nam, mỗi năm chỉ nấu một lần vì thứ nhất, cái gì hiếm người ta mới quý và thứ hai, ăn một lần tởn đến già nên đợi đến năm sau mới nấu một lần nữa. Sáng hôm sau vớt bánh chưng ra còn nóng hổi tôi đem biếu mỗi người một cái, nói với họ ngày hôm đó chỉ nên ăn bánh chưng tôi nấu ba bữa sáng, trưa, chiều cho nó hết. Vài ngày sau tôi hỏi họ ăn có ngon không, ai cũng nói lần đầu tiên họ thưởng thức được một thức ăn Việt Nam quá lạ và ngon. Tin lời họ như thế suốt năm cho đến lần nấu bánh chưng năm thứ hai tôi mới khám phá ra họ nói láo: tôi cũng nấu vào ban đêm thế nhưng lần này nhà nào nhà nấy ai cũng đóng cửa kín mít, tắt đèn đi ngủ sớm. Không ai dám ra nói chuyện với tôi bên ngọn lửa hồng vì sợ phải ăn bánh chưng biếu ngày hôm sau!

Thêm một lý do tôi nấu bánh chưng vì tôi nghĩ là làm ở nhà rẻ hơn mua ở ngoài tiệm. Những năm trước tôi nấu đến hai bận, được sáu mươi bốn cái vì phải biếu cho nhiều người. Hai năm nay mệt mỏi và vì theo câu hát “triệu người quen có vài người thân”, tôi chỉ nấu một nồi ba mươi hai cái. Ở đây họ bán mười dollars một cái bánh chưng. Ba mươi hai cái là 320 dollars. Đắt quá. Thế nhưng cứ suy nghĩ nấu ở nhà rẻ mà lại không bao giờ giữ sổ sách chứng minh nên nấu lần này tôi cẩn thận ghi lại tiền vật liệu để biết rõ hư thực như thế nào, xem mình lời “khẳm” hay lỗ to:

TIỀN TỐN NẤU BÁNH CHƯNG Ở NHÀ:

Bơm gas propane đầy bình $17.00

Tiền xăng đến chỗ bơm gas $3.25

Nghỉ nửa giờ của sở đi bơm hơi

($25 chia 2) $12.50

Lá chuối, 9 bao x $1.50 1 bao $13.50

Đậu xanh, 11 gói x $.75 1 gói $8.25

Thịt, 37 lbs x $2.00/1 lb $54.00

Gạo nếp $13.00

Hành hương, một gói $3.00

Xăng đi chợ $8.50

Gas nấu ở nhà $3.50

Công gói, nấu, rửa, dọn dẹp

(9 giờ x $25/1 giờ) $135

Leo lên nhà kho dưới nóc nhà để lấy nồi, thay vì lấy thang leo lên đàng hoàng thì không ngã, đằng này lười chỉ dùng ghế rồi lấy tay đu lên, tưởng mình còn khoẻ như lúc hai mươi nhưng không ngờ bây giờ đã già năm mươi, ngã trặc mông phải nghỉ làm hai ngày ($200 x 2 ngày): $400

Đi nhà thương khám nghiệm cho chắc mấy xương còn lại chưa gẫy:

$30

Hai tối gói bánh chưng làm việc mệt lả người, không còn sức ngủ với vợ hai đêm, trị giá:

($150 x 2 đêm) $300*

*Giá biểu này có sự khác biệt ý kiến giữa vợ chồng tôi. Tôi nghĩ tôi trị giá $150/1 đêm, trong khi vợ tôi nghĩ tôi chỉ có trị giá…$2/1 đêm

Giá trị của tự ái tôi bị tổn thương trầm trọng sau khi nấu xong đem biếu được người nhận “phê bình xây dựng” bánh chưng tôi gói không chắc nên bị xì nếp:

$125

Tiền tốn tổng cộng: $1126.50

Gói được 33 bánh, tiền mỗi bánh chưng : $34

Mình làm ở nhà tốn đến $34 dollars một cái mà ngoài tiệm họ chỉ bán có $10 dollars! Họ gói lại đẹp hơn và không xì nếp như bánh chưng tôi gói. Thế là lỗ to bao nhiêu năm mà tôi không biết. Thảo nào ngày xưa bố tôi hay nói tôi khù khờ, không thể nào làm ăn buôn bán được. Bánh chưng vừa đắt tiền mà lại vừa xem không mấy thẫm mỹ, điệu này thì nhất định sang năm tôi phải đổi sang nấu bánh dầy cho xong. Nồi bánh chưng của tôi nấu cũng được cả nghìn cái bánh dầy. Tha hồ mà biếu người thân lẫn người quen!

Nấu bánh chưng ngoài mục đích nhớ lại bố mẹ tôi năm xưa, tôi cũng muốn cho các con tôi thấy để sau này khi tôi vĩnh viễn ra đi, các con tôi khi lập gia đình, có con cái, cứ mỗi Tết đến sẽ tiếp tục nấu bánh chưng để chúng nó vừa nhớ lại tôi, mà cũng vừa cho con cái chúng nó thấy để tiếp tục truyền thống. Nhưng năm nay cũng như năm ngoái, gói bánh chưng xong, trong khi vợ tôi phụ tôi dọn dẹp, các con tôi vẫn còn ngủ. Lên lầu vào phòng cậu con út, nhìn nó vẫn còn say ngủ mà tôi chợt thoáng buồn. Cho dù tôi ước ao một năm các con tôi quây quần chung quanh để xem tôi gói bánh chưng như ngày xưa tôi nhìn bố mẹ tôi, năm nay cũng như năm ngoái, con không thấy đâu mà vẫn chỉ là tôi lủi thủi gói một mình. Cái truyền thống gói bánh chưng đến đời tôi sẽ chấm dứt vì các con tôi không đứa nào muốn nối tiếp. Nỗi buồn vời vợi đang lan tràn trong lòng tôi thì cậu con út mở mắt chào bằng giọng nói tiếng Anh làm tôi chợt thức tỉnh: “Good morning, Daddy”. Ngày xưa tôi không nói “Good morning” với bố tôi! Tôi ngày xưa ở Việt Nam, nó bây giờ ở Mỹ. Con tôi đang ngủ trên giường nệm, ngày xưa tôi ngủ trên giường gỗ divan. Tôi phải ngủ trong mùng, nó ngủ trong nhà có máy lạnh. Phòng nó có điện thoại, ngày xưa tôi không có. Ngày xưa tôi đạp xe đạp đi học, nó bây giờ có chị lái xe hơi chở đi. Xã hội phải thay đổi theo thời gian, tôi không thể mong mỏi chúng nó phải như tôi ngồi xem nấu bánh chưng để rồi tiếp tục truyền thống. Tôi nhớ ngày xưa khi các con tôi còn nhỏ, tôi thường dẫn chúng nó ra khu cầu tuột xích đu ở McDonald’s chơi mãi mà chúng nó không bao giờ thấy chán. Tôi dám chắc khi tôi không còn hiện hữu trên trái đất này và khi chúng nó có con, chúng nó sẽ dẫn con đến khu cầu tuột xích đu ở McDonald’s chơi để nhớ lại cái kỷ niệm ngày xưa còn bé được bố dẫn đi. Chiếc bánh chưng hay cái cầu tuột xích đu không quan trọng. Nếu các con tôi dẫn con đến cầu tuột ở McDonald’s để nhớ đến tôi, chúng nó đã chứng tỏ cho tôi thấy là đã không quên lập trường sinh sống ở đời tôi đã dậy chúng nó: Nội dung phải luôn luôn quan trọng hơn hình thức.

Nguyễn Tài Ngọc

PS: Thêm hình bánh chưng post ở :

http://s190.photobucket.com/albums/z69/taingoc2/BANH%20CHUNG%202008/