HOA (Homeowner Association)

Ít người trong chúng ta có chí ăn cơm nhà lo việc thiên hạ. Thứ nhất là mình không rảnh rỗi, nếu có dư thì giờ thì ưu tiên số một là săn sóc cho gia đình, vợ con (đặc biệt là vợ vì không săn sóc vợ,  nàng trả đũa thì chỉ có nước ăn mì gói), và thứ hai, nhân chi sơ tính muốn “phè”, nằm nghỉ ở nhà thân thể được giãn gân cốt còn hơn là dấy việc vào mình suy nghĩ cho mệt óc. Tôi cũng thuộc vào đám đông chỉ muốn nằm gốc cây há mồm chờ sung rụng, thế nhưng vì ông láng giềng Jim Mỹ già của tôi khẩn nài mãi, hai tháng trước tôi tình nguyện gia nhập ban quản trị của Hiệp Hội Chủ Nhà HOA cùng với ông ấy.

HOA (Homeowner Association), Hiệp Hội Chủ Nhà, là một hội  bất vụ lợi do các nhà thầu khoán xây nhà, apartment hay condominium sáng lập ra nhằm mục đích sau khi xây cất xong, họ trao lại tất cả trách nhiệm  duy trì cho hiệp hội. Ngoài tiền mua nhà, mỗi chủ nhà phải đóng tiền lệ phí HOA hàng tháng, đắt hay rẻ thì tùy từng khu. Cá nhân tôi biết được rẻ nhất là 70 dollars, và đắt nhất là $300 dollars. Các chủ nhà họp với nhau bầu một số người cùng là chủ nhà vào một ban quản trị - HOA Board of Directors - làm việc không lương để quán xuyến công việc. Hầu hết khu nào có nhiều apartments hay khu nhà mới xây hàng loạt đều có HOA. Vào năm 1977, Quốc Hội thông qua đạo luật Clean Water Act bắt buộc những khu nhà mới xây hàng loạt có đất trống phải thiết lập phần đất trũng hoặc bồn đất trống để tạm thời giữ nước mưa cho những nhà cửa cũ chung quanh không bị lụt lội. Vì bồn đất trống này sẽ do các chủ nhà cai quản, những khu nhà mới này do đó đều thiết lập HOA.

Căn nhà đang ở hiện thời tôi mua mới vào năm 2001, nằm trong một khu có 69 căn nhà. Khu vực tôi ở trên núi nên theo luật, hãng xây cất cũng xây một chỗ chứa nước mưa tạm thời rất to -basin- và hiện thời HOA chúng tôi quản thủ lấy. Vì một lý do kỹ thuật nên khu nhà tôi hợp cùng khu nhà kế bên xây trước hai năm thành chung một HOA. Khu ấy có 58 căn, cộng với khu tôi 69 căn thành tổng số 127 căn nhà cùng chung một HOA. Lúc mới mua thì tiền lệ phí HOA là $90/một tháng, lên cao đến $140, và bây giờ trong bốn năm cuối cùng thì quân bình lại còn $110/một tháng.

Tám năm sống ở đây tôi sống đời nhàn hạ chỉ ký check trả tiền lệ phí hàng tháng, mặc cho các chủ nhà khác xung phong chịu nhức đầu làm việc nghĩa qua mấy lần bầu cử. Ngay cả vợ tôi cũng tham gia làm hai năm nhưng sau khi nhiệm kỳ mãn hạn vào tháng 10 vừa rồi, nàng tham gia vào Hội Đồng Láng Giềng Thành Phố (Neighborhood City Council) nên ghế  của nàng và hai người khác trở nên trống. Ông bạn Mỹ già Jim của tôi nhà cách tôi một block về hưu đã lâu, biết khá nhiều về luật lệ thành phố cũng như luật lệ HOA nên đã tình nguyện làm chủ tịch của ban quản trị HOA ba nhiệm kỳ đầu tiên, sáu năm. Lần cuối cùng cãi nhau với nhiều người và muốn nghỉ mệt, ông ta không gia nhập. Nhưng năm nay ở nhà chắc rảnh rỗi không có gì làm, ông ta lại tình nguyện vào làm ban quản trị nhưng nói với tôi là với điều kiện tôi phải cùng tham gia với ông ấy.

Thú giải trí của ông Jim là đóng tủ. Khi dọn đến đây mới quen biết nhau, ông ta đã chọn mặt gửi vàng thu nhận tôi làm đệ tử duy nhất, chỉ tôi cách đóng tủ ở nhà để đỡ tốn tiền. Mướn thợ bên ngoài họ tính $4000 dollars, trong khi làm theo cách thức ông ta chỉ thì chỉ tốn có…$3950. Thế nhưng cái quan trọng là tôi học được cách thức làm. Tôi không muốn nợ ai lâu dài nên năm kế đó nấu bánh chưng đã gọi ông ta lên nhà truyền lại nghề gói bánh, thế nhưng vì sinh đẻ ở đây không nuốt trôi nổi bánh chưng Việt Nam nên Jim thề nếu tôi biếu bánh chưng một lần nữa thì ông ta sẽ không bao giờ nhìn mặt tôi. Cái nợ vẫn còn đó nên thể theo lời ông ấy, tôi nhận lời vào làm ban quản trị của HOA khu tôi ở, Shadowhawk.

Năm người “đắc cử” vào chức vụ -đắc cử trong ngoặc kép vì không ai muốn tình nguyện làm- thì chỉ có tôi là người Việt Nam, còn ông Jim và ba bà kia đều là Mỹ trắng. Ông Jim ở cách tôi một block, còn hai bà là láng giềng của tôi thành ra trong năm thì tôi quen thân đã bốn người. Buổi họp đầu tiên chúng tôi chọn ông Jim làm chủ tịch vì là người cao hiểu rộng chứ không phải là vì là loại người vinh thân phì gia. Trông mặt tôi có lẽ giống thần tài gõ cửa nên những người kia chọn tôi làm Trưởng Ty Ngân Khố. Chưa gì mà tôi đã thấy hội có quyết định lầm lẫn. Ngày xưa chưa lập gia đình tôi thiếu nợ còn hơn mấy chàng độc thân thiếu tình yêu, may lấy vợ nhờ nàng quán xuyến việc tiền bạc mà con thuyền tài chính Titanic của tôi đã tưởng chìm mới được nổi lên trở lại. Tôi đã học được ở nhà là khi đàn bà nói thì mình nên ngoan ngoãn tuân lệnh kẻo xinh ra xô sát (người thương vong tử nạn là mình chứ không phải là vợ) nên tôi hoàn toàn tán đồng ý kiến của ba bà Mỹ kia chọn tôi xem xét tiền bạc.  

Khi mua nhà có tổ chức HOA, người mua nhà được phát cho một quyển điều luật gọi là CC&R: Covenants, Conditions and Restrictions : Giao Ước, Điều Kiện và Giới Hạn. Người mua nhà bắt buộc tuân theo những điều luật liệt kê. Tùy theo khu nhà mà điều luật thay đổi  nhưng phần chính yếu thì hầu như tất cả đều như nhau. Thí dụ như giữ gìn nhà cửa cây cỏ bên ngoài cho sạch sẽ; muốn xây gì bên ngoài hoặc sơn lại mầu khác phải xin phép và được ban quản trị chấp thuận; đến ngày đổ rác thùng rác không được đem ra sớm quá hoặc lấy vào trễ quá; không được dán hay phô bày biển quảng cáo; xe thương mại không được phép đậu trên đường…     

Dù có rảnh rỗi đến đâu đi nữa, không có một chủ nhà nào có thì giờ làm đủ thứ chuyện: thu tiền, giữ sổ sách cả trăm căn nhà, đi vòng vòng kiểm soát xem ai phạm nội quy của CC&R, trả tiền dịch vụ duy trì vùng nhà cửa…, vì thế HOA nào cũng mướn một hãng chuyên môn lo những vấn đề này. Ở chỗ tôi hai tháng một lần họp HOA, tất cả chủ nhà được mời đến tham dự. Buổi họp chia làm hai phần: Phần đầu là Regular (Open) session, tất cả mọi người có quyền tham gia. Ai có lời yêu cầu hay than hành than tỏi về bất cứ vấn đề gì thì lên nói líp-ba-ga. Chẳng hạn như than phiền “vợ chồng láng giềng kế bên làm tình che cửa sổ lại làm tôi không thấy gì hết”; “con chó nhà láng giềng bên trái nó sủa quá làm tôi  mất ngủ, tôi bỏ thuốc độc cho nó uống tám ngày rồi mà sao vẫn chưa thấy nó chết”; “nhà láng giềng bên phải người Việt Nam chắc chúng nó đang âm mưu đầu độc cả xóm: nó chiên cá ở vườn đằng sau có nước mắm mùi thum thủm bay khắp nơi, nhà tôi kế ngay nhà nó nên lãnh đủ, nếu không gọi cảnh sát đến điều tra thì chúng tôi gần nhà nó nhất sẽ chết trước”…, tóm lại là muốn phát biểu gì thì tha hồ mà nói. Phần thứ nhì là Executive (closed) session: tất cả chủ nhà yêu cầu đi về hết, chỉ còn lại ban quản trị và người của hãng HOA mướn để bàn thảo những chuyện chủ nhà không cần biết đến. Thí dụ như chuyện thu chi tiền bạc; duyệt xét dịch vụ chăm sóc cây cỏ xem cây cỏ có tốt tươi; quyết định có nên cho phép chủ nhà Ấn Độ nhà số 3369 xây tượng Pamela Anderson trước nhà hắn ta hay không; lúc nãy chủ nhà số 4312 than phiền ban quản trị nhiều quá, tối nay chờ đến đêm một người lén đến nhà xì hết mấy cái bánh xe của nhà bà ta….

Ai cũng than đóng tiền HOA đắt mà không được lợi gì hết. Có tham gia tôi mới biết bao nhiêu tiền phải tiêu: tiền duy trì hàng rào sắt, tiền nước, tiền điện, tiền mướn dịch vụ chăm sóc cây cỏ, ở khu của tôi từ ranh giới sau nhà lên núi HOA phải lo việc san bằng cỏ dại trong vòng 100 feet để chống hỏa hoạn, tiền bảo hiểm, tiền thuế thành phố, tiền mướn dịch vụ lo sổ sách, tiền mướn luật sư khi có chuyện tụng kiện (ngay cả chủ nhà cũng có thể thưa những người trong bạn quản trị HOA về những quyết định nhầm lẫn nên năm người trong ban quản trị ai cũng có bảo hiểm một triệu dollars/một người). Ở những HOA khác còn có phòng giải trí hoặc hồ bơi chung, cổng kín an ninh, tất cả đều tốn tiền duy trì. Vì vậy mà chủ nhà phải đóng lệ phí HOA hàng tháng.

Ở buổi Executive session, chúng tôi duyệt qua  chuyện chi thu tiền bạc, các gia đình không đóng lệ phí, vấn đề bàn cãi ở buổi họp trước, những chuyện chủ nhà than phiền, và các thư cảnh cáo gửi cho các chủ nhà. Phần đông thư cảnh cáo chỉ vỏn vẹn vài đề tài: chủ nhà chậm trễ khi đem thùng rác vào nhà sau khi rác đã đổ, tầu hoặc xe thương mại đậu trái phép trên đường phố, vườn cỏ không chăm sóc, chủ nhà không gửi lệ phí HOA… tất cả nếu không sửa sai hoặc tái phạm thì sẽ bị phạt tiền. Không đóng tiền lệ phí HOA là chuyện nghiêm trọng. Ban quản trị có quyền cộng tên HOA vào tên chủ căn nhà để khi nhà bán, tiền thiếu HOA, kể cả tiền lời sẽ bị khấu trừ xung vào quỹ HOA trước nhất.

Không nằm trong chăn thì không biết chăn có rận. Chỉ trong vài tháng mà ban quản trị đã đối phó bao nhiêu chuyện nhức đầu:

- Một chủ nhà than phiền nhà bên cạnh làm cầu tuột xích đu cho con của họ chơi quá cao, trẻ con đứng lên cầu tuột sẽ thấy qua nhà ông ta. Chúng tôi xử nhà đó phải hạ chiều cao cái cầu tuột xích đu xuống (nhà đó hoàn toàn lỗi vì xây cầu tuột mà không xin phép ban quản trị HOA).

- Bốn căn nhà khác chia cùng một driveway than phiền là họ ở dưới dốc, nước tưới cây mỗi ngày thoát không kịp đọng lại vũng, tích tụ rác rưới nên muốn HOA bỏ tiền cắt đường làm thêm ống thoát nước, ước lượng là $5000 dollars. Việc này thì ba bà Mỹ trong ban quản trị chỉ ù ù cạc cạc không biết gì, giao phó cho tôi và ông Jim quyết định sao thì họ sẽ đồng ý như vậy. Tôi ghé đến khu nhà đó hai lần vào hai ngày khác nhau, thấy nước chỉ tích tụ rất ít rồi khô, không có gì quan trọng. Tôi lấy máy chụp hình chụp bao nhiêu khu nhà khác cũng như vậy, và với sự đồng ý của tất cả mọi người, viết email trả lời là lời yêu cầu của họ không được chấp thuận. Tôi nói thêm là nếu chính họ thỉnh thoảng một tuần một lần ra quét dọn góc đường thì nó sạch ngay chứ ngồi đó mà cứ chờ cho người khác làm cho mình thì chuyện sẽ không bao giờ xẩy ra.

- Một đám trẻ con cạy khóa, phá hàng rào vào khu basin chơi nghịch ngợm. Kathy trong ban quản trị biết mặt được hai đứa trong đám trẻ con, một đứa là con láng giềng của bà ta. Khi hãng đại diện của HOA viết thư gửi hóa đơn sửa hàng rào đến hai nhà này và thông báo là có người thấy con của họ vào trong basin phá, một gia đình mướn luật sư kết tội chúng tôi tội slandering, vu khống con của thân chủ họ nên hăm dọa thưa ban quản trị làm bà Kathy sợ quá xin từ chức không làm trong ban quản trị nữa. Kathy là người thấy hai đứa nhỏ nhưng bây giờ không chịu ra nói sự thật nên HOA không có bằng chứng để đòi tiền hai gia đình. Còn chuyện luật sư họ đòi thưa chúng tôi về tội vu khống slandering thì chỉ đến Tết Congo mới thắng vì HOA không bắt họ bồi thường, họ không bị thiệt hại gì hết thì làm sao mà thưa kiện ai?  

Những đứa trẻ ở hai nhà này phá phách hàng xóm không ai mà không biết. Ông Jim suốt ngày ở nhà nên chính mắt ông ta thấy đám con của hai nhà này phá đủ thứ, leo tường, chọi đất, đi skateboard lên nhà người khác thành ra ông rất bực mình hai bố mẹ này không biết điều, không biết răn dậy con mà còn đòi hăm he người khác nên lời to tiếng lại với họ ở buổi họp. Ở buổi Executive session, tôi đưa ra ý kiến là không cần cãi nhau với họ. Vì ban quản trị có quyền thêm bớt luật lệ với sự đồng ý của đa số, tôi đề nghị đặt thêm luật không được lai vãng trong phạm vi của basin. Nếu không có việc làm chính thức mà quanh quẩn ở basin, người phạm luật sẽ bị phạt 100 dollars. Con cái nhà nào dậy dỗ đàng hoàng sẽ không ai đến đó. Những đứa ngỗ nghịch bố mẹ không dậy cứ đến chỗ ấy chơi thì không cần chủ ý có phá hay không, người khác bắt gặp được là HOA có quyền phạt $100, bố mẹ chúng nó không thể nào cãi cọ được.

Làm việc chỉ có mấy tháng, tuy nhức đầu nhưng tôi thấy thú vị vì ban quản trị HOA có quyền hành nhiều hơn...Tổng Thống. Những người đi tiên phong sáng lập nước Hoa Kỳ ngày xưa đã có ý kiến rất hay khi thiết lập cơ cấu quán xuyến quốc gia, lập ba ngành riêng biệt hẳn hòi để không một ngành nào có quyền độc tài cai quản: Ngành Lập pháp, Quốc Hội đặt ra luật pháp. Ngành Hành Pháp, Tổng Thống thi hành luật pháp. Ngành Tư Pháp, Tối Cao Pháp Viện quan toà phân xử ai đúng ai sai. HOA thì cả ba nhập một: Tôi có quyền phân xử, quyền hành xử, và quyền lập ra luật. Thế nhưng Tổng Thống, Nghị Sĩ, Dân Biểu và Thẩm Phán làm việc lãnh lương, tôi thì không. Chính vì thế mà tôi lại càng muốn lạm dụng quyền của tôi đặt thêm luật lệ CC&R bắt các chủ nhà phải tuân theo để cho bõ thời gian quý báu tôi bỏ ra làm việc không lương:

- Trong khu nhà của tôi có vài nhà Ấn Độ, chiều chiều nhìn họ đi bộ dạo phố lúc nào tôi cũng bực mình: đàn ông quấn nón rế, đàn bà thì mặc áo choàng che bít bùng từ cổ xuống chân như áo đám ma. Tôi sẽ đổi luật bắt đàn ông Ấn Độ ra đường phải cạo đầu trọc, đàn bà thì mặc bikini. Đàn bà Ấn Độ nào mặc bikini loại một mảnh thì tiền lệ phí HOA được bớt 50%.

- Rất nhiều nhà thích treo cờ: cờ Mỹ, cờ đội bóng rổ Los Angeles Lakers khi đội banh này thắng giải vô địch bóng rổ, cờ mùa Xuân, cờ mùa Thu… đủ thứ hầm bà lằng muôn mầu sắc khác nhau, chả ra thống chế gì cả. Tôi muốn hợp nhất hoá tất cả cờ cho khu vực có cái nhìn đồng nhất: Tôi sẽ đổi luật bắt mọi người chỉ được treo cờ vàng ba sọc đỏ, dẹp hết tất cả những cờ khác.

- Chủ nhà nào có chó thường dẫn chó dạo chơi ngoài đường. Phần lớn là dân có ý thức mang theo bao plastic để thu hồi mìn chó của mình cao hứng thả ở nhà người khác. Thế nhưng cũng có nhiều người vô ý thức nên những nhà khác lãnh mìn mà không biết từ hội Hồng Thập Tự quốc tế của nhà nào gửi tặng nên họ rất ư là cay cú. Luật CC&R cho phép mỗi nhà được nuôi tối đa là hai con thú nên tôi không thể cấm cản người ta nuôi chó được. Thế nhưng tôi có thể đổi luật, bắt nhà nào nuôi chó mỗi chiều phải dẫn chó đi dạo đến đứng cạnh căn nhà chủ Việt Nam chiên cá với nước mắm để cho họ thấy cái mùi thum thủm nó độc hại đến chừng nào.

- Cái quan điểm nghệ thuật của người Ấn Độ thật khác thường. Có một gia đình có lẽ ra Kmart mua mấy con gà, con chim bằng plastic rẻ tiền rồi đem phô bày trên của sổ và sân cỏ trước nhà. Nhìn thật là ngứa mắt, cứ như là một anh chàng lấy vợ người mẫu “siêu sao” rồi ra chợ Bà Chiểu mua cái quần bà ba đen về cho nàng mặc! Ban quản trị ra lệnh cho họ cất hết mấy con chim cò vào trong nhà, không được trưng bày bên ngoài nữa. Những chuyện sơ đẳng về nghệ thuật thì đâu cần người khác nói mình mới biết? Tôi muốn đổi luật phạt cho nhà Ấn Độ nào chưng mấy con gà plastic đó cho công chúng thấy sẽ không được ăn cà-ri suốt cả đời.

Tổng Thống Kennedy tuyên bố một câu nổi tiếng: “Đừng hỏi quốc gia làm được gì cho anh chị mà hãy hỏi anh chị làm được gì cho quốc gia” Tôi đã nghe theo lời khuyên ấy nên tình nguyện làm việc không lương cho cộng đồng. Tưởng là một công việc không có gì làm, nào ngờ đâu phải đương đầu với bao nhiêu vấn đề nan giải, bao nhiêu người tính tình hung ác dữ dằn chỉ muốn mang lợi về cho họ, bao nhiêu lời chỉ trích về quyết định của mình. So với cái nghề Tổng Thống, nó cũng nhức đầu không xa kém. Tổng Thống Mỹ chẳng những phải đối phó với 308 triệu công dân nước mình mà còn đối phó với mấy tỷ người trên thế giới nữa. Thế mà lương chỉ có $400,000 một năm, thua luôn cả một anh chàng đánh bóng rổ hạng bét của một đội bóng rổ nước Mỹ. Mình làm đầu tắt mặt tối cho xã hội thế mà không ai quý trọng sự tận tâm của mình! Tôi đã suy nghĩ thật lâu dài và chín chắn. Hai năm nữa tôi đổi ý, nhất định sẽ không ra tranh cử chức vụ Tổng Thống Hoa Kỳ.

Nguyễn Tài Ngọc

Shadowhawk 1

Shadowhawk 2

Mountain next door

Basin

Cabinet , learned from Mr. Jim

Mr. Jim

Shadowhawk 3