LO LẮNG

Thái Vĩnh Khiêm

Làng Vĩnh Cửu nổi tiếng vượt bực về món thịt cầy ăn rất khoái khẩu. Không còn ai nhớ vì sao các cụ ngày xưa chọn hai chữ “Vĩnh Cửu” đặt tên cho làng. Có điều chắc chắn nó không phù hợp mấy với tuổi thọ của các chú khuyển trong làng này.

Dân hai làng Vĩnh Cửu và Trường Xuân giao hảo qua lại với nhau từ lâu rồi. Vì vậy ông Lý trưởng làng Vĩnh Cửu có nhã ý mời một vài thân hào nhân sĩ bên làng Trường Xuân quá bộ sang ăn giỗ ông nội của mình. Ông mới lên làm lý trưởng được ít lâu nên tổ chức đám giỗ thật linh đình cho được nở mày nở mặt với thiên hạ.

Nhận được lời mời cụ Cả Hòa như mở cờ trong bụng. Cụ mang ngay quần áo ra treo cho phẳng phiu chờ đúng ngày còn diện lên đi dự tiệc. Nhìn bộ điệu lăng xăng của chồng, cụ Cả bà bực mình lắm. Cụ lại đâm lo khi nhớ tới thói ham mê rượu chè của cụ ông và chỉ sợ chẳng may cụ ông chè chén quá độ mà lâm bệnh thời khốn. Cụ khuyên chồng nên cáo bệnh ở nhà thì hơn.

Vừa nghe lời vợ can ngăn, cụ Cả Hòa đã bị phật ý đâm ra cáu kỉnh. Trăm thì mười họa mới được thưởng thức món thịt cầy của làng Vĩnh Cửu mà lại từ chối không đi là cái quái gì? Cụ không hiểu nổi cách suy nghĩ lạ lùng như vậy! Không thể nào cụ lại chịu bỏ lỡ cơ hội ngàn vàng này cả. Cụ vẫn thường tuyên bố nhiều người có thể quan niệm ở trần gian nhị khoái là “thứ nhất phạm phòng, thứ nhì lòng lợn” nhưng riêng đối với cá nhân cụ cái thú thứ nhì phải là thịt cầy mới đúng. Nếu không, tại sao người đời vẫn thường nói: “sống được miếng dồi chó, chết được bó vàng tâm” là nghĩa làm sao?

Nghĩ vậy nên cụ Cả Hòa gạt phăng sang một bên lời can ngăn của vợ. Cụ gắt với cụ bà:

“Rượu tăm thịt chó nướng vàng

Mời đi đánh chén cách làng cũng đi.”

Mặc cho cụ bà phân trần nhỏ to, cụ vẫn khăng khăng giữ vững lập trường của đấng tu mi biết rõ mình muốn gì.

Cụ mượn hai câu thơ để nói ngang:

“Thấy ai ai ta cũng ai ai

Ai ai ấy thì ta cũng ấy.”

Trước thái độ ngang bướng của đức lang quân, cụ bà giận giỗi bỏ sang nhà láng giềng chơi cho đỡ tức. Ở lại trong phòng một mình, cụ Cả Hòa vừa vuốt ve chiếc áo dài trên mắc áo vừa se sẽ ngâm nga: “Nhất mực, nhì vàng, tam khoang, tứ đốm.”

Sáng sớm tinh sương lúc gà vừa gáy, cụ Cả Hòa đã chỉnh tề trong bộ khăn đóng áo dài ra đầu làng đợi bạn bè tới để cùng nhau băng ruộng thẳng tiến về phía làng Vĩnh Cửu.

Cùng đi bữa đó có ông “Bợm Mộc”. Dân làng đặt cho ông cái tên lạ lạ này là vì ông có hai nghề chính. Nghề tay phải là sâu rượu còn nghề tay trái là thợ mộc. Đã xấu thói rượu chè ông còn đèo thêm cái máu đỏ đen nữa. Cuộc đời của ông có lẽ thật buồn tẻ nếu ông không có cô cháu tên Tuyết tính tình đã nhanh nhẹn lại còn đảm đang.

Cô hết lòng thương mến ông chú thợ mộc của mình. Thấy ông ta tuy đã đứng tuổi mà chưa có ai nâng khăn sửa túi cô nẩy ra ý muốn làm mối ông ta cho người bạn thân là cô Thúy.

Nhân một buổi cấy mạ ngoài đồng, cô Tuyết mon men đến đứng gần cô Thúy. Trong lúc cả hai đang lui cui làm việc, cô Tuyết nhẹ nhàng cất tiếng hát:

“Chị (em) ôm bó mạ xuống đồng

Miệng hò tay cấy mà lòng nhớ ai?”

Cô Thúy vốn là người thẳng tính nên hát đáp rất vắn tắt:

“Một chờ, hai đợi, ba trông, bốn thương, năm nhớ, bảy, tám, chín mong, mười tìm.”

Nghe vậy, cô Tuyết nở nụ cười để lộ chiếc răng khểnh trông thật duyên dáng hát tiếp:

“Con cò lặn lội bờ ao…

Hỡi cô yếm đào! Lấy chú tôi chăng?

Chú tôi hay tửu hay tăm

Hay nước chè đặc, hay nằm ngủ trưa,

Ngày thì ước những ngày mưa

Đêm thì ước những đêm thừa trống canh…”

Cô Thúy lanh trí lắm nên hiểu ngay. Xét về tuổi tác, mùa xuân của cô sắp qua hạ. Còn về nhan sắc tuy không khó coi nhưng cũng không lấy gì làm mặn mà cho lắm. Hiện giờ cô chửa có mối nào nên ở trong tâm trạng “lo cau trổ muộn, lo già hết duyên.”

Tình cảnh đó khiến cô Thúy lo ngay ngáy. Những lúc lo đến quẩn trí, cô than vãn với ông Trời:

“Kêu rằng đất hỡi trời ơi

Sao không thí bỏ cho tôi chút chồng.”

Ấy thế mà ông tơ bà nguyệt vẫn chưa chịu rục rịch gì khiến cô càng ngày càng dễ dãi hơn trong việc kén chồng. Cô e nhất bị kẹt vào thế “già kén kẹn hom”.

Theo như cô cân nhắc, ông “Bợm Mộc” tuy đã cao tuổi và mắc tật rượu chè bài bạc nhưng nguợc lại cũng có nghề nghiệp vững vàng và tính tình xuề xòa mộc mạc. Ngoài ra cô hy vọng lấy chồng già sẽ được thương mến nuông chiều.

Nghĩ vậy nên cô đi tới quyết định:

“Người ta thích lấy nhiều chồng

Tôi đây chỉ thích một ông thật bền

Thật bền như tượng đồng đen

Trăm năm quyết với cùng em một lòng”

Mới đầu cô còn muốn giữ kẽ với cô Tuyết. Nhưng tính sao làm vậy, rốt cuộc cô nàng cũng nói tuệch ra:

“Mâm trầu hũ rượu đàng hoàng

Cậy mai đến nói phụ mẫu nàng thì xong.”

Chiều hôm đó, cô Tuyết đi thoăn thoắt đến nhà ông chú “Bợm Mộc.” Vừa thở hổn hển cô vừa tả lại đầu đuôi gốc ngọn mọi sự cho ông chú mình nghe và hối thúc ông ta lo ngay lễ cưới chứ không thể để lỡ dịp ngàn năm một thủa này. Cô e ngại ông chú dở hơi của mình mà lên cơn ngang ngạnh thì hỏng to. Cô có ngờ đâu cô đến đúng lúc ông “Bôm Mộc” đang buồn đời vì kết bạn với rượu lâu ngày cũng chán, làm quen với cảnh chăn đơn gối chiếc hoài cũng nản. Khi nghe sắp được lấy vợ lòng ông phấn khởi hẳn lên. Tuy vậy, cái tính lừng khà lừng khừng của một đệ tử trung kiên của Lưu Linh chỉ cho phép ông khẽ gật đầu và “Ừ” một tiếng cụt ngủn.

Sáng hôm sau khi mặt trời mới ló dạng ông đã hăng hái ra vườn chọn gỗ tốt đóng bốn cái ghế đẩu để mang đi biếu mẹ con cô Thúy. Chưa bao giờ ông sốt sắng, dốc lòng làm việc như vậy cả. Nhịp cưa hòa với tiếng hát khàn khàn vịt đực của ông làm cho túp lều tranh vui nhộn hẳn lên. Lúc đo khi đóng ông luôn mồm cầu khẩn trời đất cho ông được cùng cô Thúy và mẹ nàng dùng chung mấy cái ghế này. Ông tự nhủ: “Đồ cây nhà lá vườn mà không lo đóng cho kỹ thì coi sao nổi!”

Xong xuôi đâu đấy ông “Bợm Mộc” xỏ bộ ghế vào hai đầu đòn gánh rồi rảo bước đến thăm mẹ con cô Thúy. Được cô Tuyết báo trước nên hai mẹ con chủ nhà đã dọn sẵn rượu nếp và trà mạn sen ra đãi khách quí.

Mới đầu bà cụ định nấu món bánh chôi bánh chay thết ông rể tương lai nhưng lại bị cô con gái một mực phản đối vì cô đoán người nghiện rượu ít ai hảo ngọt lắm. Để chiều lòng con, cụ xui cô đi mua rượu ngon về đãi khách. Nào ngờ cô ta cũng không chịu viện lẽ trong nhà chỉ có hai người đàn bà ngồi tiếp rượu khách đàn ông thì làm sao đúng phép “Rượu ngon phải có bạn hiền” được. Bà cụ nghe vậy tấm tắc khen thầm con gái vì chưa bao giờ cô nàng lại tỏ ra ý tứ và tâm lý đến thế cả. Nghĩ nát óc cụ mới chọn được món rượu nếp độc đáo này để làm vừa lòng cả ông “Bợm Mộc” lẫn con gái.

Sau những lời chào hỏi thông thường ba người họ nói chuyện vui đáo để. Nhân lúc bà cụ xuống bếp kiếm miếng vỏ trầu để xỉa bộ răng đen đã bạc màu, ông “Bợm Mộc” nhìn cô Thúy đầy vẻ tình tứ rồi gợi ý:

“Mẹ già như chuối chín cây,

Sao đấy chẳng liệu cho đây liệu cùng.

Khế với sung, khế chua, sung chát,

Mật với gừng, mật ngọt, gừng cay,

Đấy với đây chẳng duyên thì nợ

Đây với đấy chẳng vợ thì chồng.

Dây tơ hồng chưa xe đã mắc

Rượu quỳnh tương chưa nhắp đã say.”

Cô nàng nghe vậy chẳng nói nửa lời chỉ nhìn ông “Bợm Mộc” chớp chớp cặp mắt rồi gật đầu một cái thật nhẹ.

Khách đã ra về từ lâu mà hai mẹ con cô Thúy còn loay hoay dọn dẹp. Bà cụ vừa bõm bẽm nhai trầu vừa lầu nhầu:

“Liệu cơm mà gắp mắm ra,

Liệu cửa liệu nhà, em lấy chồng đi.

Nữa mai quá lứa lỡ thì,

Cao thì chẳng tới, thấp thì chẳng thông.”

Nghe lời mẹ khuyên, cô nàng chẳng nói nửa lời chỉ chớp chớp cặp mắt rồi gật đầu một cái thật nhẹ.

Chỉ vài tuần sau xác pháo đỏ phủ kín sân nhà mẹ con cô Thúy. Hôm đó ông “Bợm Mộc”, cô Tuyết cùng một số thân quyến xúng xính trong những bộ quần áo lễ kéo nhau đến nhà cô Thúy để rước dâu.

Mới cưới vợ đấy mà hôm nay lại được cùng cụ Cả Hòa và các vị bô lão khác sang ăn giỗ bên làng Vĩnh Cửu nên ông “Bợm Mộc” nhà ta có vẻ hăng hái, hớn hở tợn. Nhờ khởi hành sớm mọi người đến nơi lúc mặt trời chưa lên quá ngọn cây.

Ôi thôi gặp được người quen bên làng Vĩnh Cửu họ mừng lắm. Đôi bên tha hồ hỏi han, trò chuyện với nhau thật thỏa thích. Gần ngọ, ông Lý Trưởng ra lệnh ngả cỗ mời mọi người nhập tiệc.

Trong lúc thịt dư tửu hậu, ông “Bợm Mộc” uống liền tù tì hết chén này đến chén khác chẳng mấy chốc ông bị choáng váng rồi gây sự với người làng bên. Đấu võ mồm chán ông hăng tiết vịt quay ra thách thức người ta đấu võ chân tay để phân phần thắng bại. Nhờ bạn bè nhảy vào can ngăn kịp thời nếu không đã diễn ra màn thượng cẳng chân hạ cẳng tay bữa đó rồi.

Ngoài việc đáng tiếc trên, mọi người tha hồ ăn nói luyên thuyên, chè chén hả hê cho tới sẩm tối mới rã đám. Trên đường về, các vị trong nhóm cụ Cả Hòa không ngớt lời tấm tắc khen món thịt cầy độc nhất vô nhị hồi chiều. Đêm đó đến lượt mấy ông đạo chích mở tiệc ăn mừng vì để ý thấy tiếng chó sủa tại làng Vĩnh Cửu tự nhiên thưa hẳn đi.

Tuy nhiên, nếu họ chịu quan sát kỹ hơn một chút thì họ sẽ nhận ra rằng các chú vện bị hy sinh hồi sáng không thuộc loại:

“Chó khôn tứ túc huyền đề,

Tai thì hơi cụp, đuôi thì hơi cong…

Hoặc loại:

“Đốm đầu, đốm lưỡi thì nuôi…”

mà toàn là những thứ:

“Giống nào mõm nhọn đít vòng

Ăn càng cắn bậy, ấy không ra gì”

và

“Đốm mõm, đốm đuôi thì thịt”

cả.

Sáng hôm sau, ông Lý trưởng làng Trường Xuân mời các vị kỳ mục đến họp đặng đem ông “Bợm Mộc” ra xử về tội gây gổ bữa trước. Ông ta mượn cớ đem ông “Bợm Mộc” ra trừng phạt để làm gương cho kẻ khác nhưng chủ tâm là để ông ta đỡ mất thể diện với đồng nghiệp của mình bên làng Vĩnh Cửu.

Ông dùng những lời thật gay gắt để buộc tội ông “Bợm Mộc” và đòi làng phạt ông này hai quan tiền. Trước khi kết thúc ông chỉ thẳng vào mặt ông “Bợm Mộc” rồi hằn học tố cáo ông ta:

“Những người chè rượu đêm ngày,

Đã hư công việc lại rày tiếng tăm.”

Sau một giấc ngủ say sưa, ông “Bợm Mộc” nay đã dã rượu và biết rõ lỗi mình không giữ đúng lễ chủ khách trong bữa tiệc. Ông muốn tránh làm to thêm chuyện nên áp dụng chiến thuật “im lặng là vàng”. Ông ngoan ngoãn cúi đầu nhìn xuống đất mồm câm như hến.

Một vị bô lão vào hùa với ông Lý trưởng đứng lên trách cứ ông “Bợm Mộc” là người vô trách nhiệm, rượu chè cờ bạc be bét. Cậy mình đã lớn tuổi không cần giữ ý giữ tứ với ai cả, cụ bạo miệng qui tội ông ta từ trước tới nay đã không làm nên cơm cháo gì cũng vì suốt ngày chỉ biết: “uống rượu ngồi dai, dái mài xuống đất” mà thôi.

Làm như nói chưa đã miệng, cụ còn tố thêm con người bê tha như ông “Bợm Mộc” mà lấy được một cô vợ trẻ hơn mình nhiều là điều phúc đức hiếm có lắm rồi. Cụ cảnh cáo ông ta nếu chẳng chịu tu thân sửa tính ắt có ngày vợ nó chán nó bỏ thì thật đáng kiếp đấy. Cụ hỏi vặn ông “Bợm Mộc” có vợ nào lại muốn ăn đời ở kiếp với người chồng bê tha nghiện ngập không?

Lời lẽ bộc tuệch của cụ làm mọi người ôm bụng cười. Thấy vậy cụ cho mình là người ăn nói hoạt bát lắm. Cụ vuốt nhẹ chùm râu bạc, đảo mắt nhìn mọi người rồi từ từ ngồi xuống với vẻ dương dương tự mãn. Ông “Bợm Mộc” tuy ngượng chín người và tức tối vì tự ái bị tổn thương nhưng vẫn kiên nhẫn ngồi chịu trận trong im lặng.

Nhìn dáng điệu thiểu não của ông ta, cụ Cả Hòa động lòng trắc ẩn. Cụ chậm rãi đứng dậy phát biểu ý kiến. Cụ thiết nghĩ muốn xét xử cho công minh mọi người cần nghe lẽ thuận cũng như lẽ nghịch của sự việc. Từ nãy, ông “Bợm Mộc” đã bị chỉ trích nhiều rồi. Bây giờ cụ đề nghị nên mời cô Thúy lên tiếng bênh vực cho chồng.

Mọi người nghe cụ Cả Hòa nói hữu lý xì xào tỏ ý tán thành ngay. Nếu có ai chống đối cũng chẳng nói ra vì đa số dân làng đều kính nể đức độ và nếp sống đôn hậu của gia đình cụ. Hơn nữa, ai nấy đều rõ cụ là thân sinh ra cậu cử Tưởng. Nay mai cậu thi đỗ ông Nghè tất nhiên sẽ được bổ vào nơi quyền cao chức trọng. Khi đó gia đình cụ càng thêm danh giá cao sang. Ai dại gì lại làm phật lòng cụ trong lúc này.

Cụ Cả vừa dứt lời, ông Lý trưởng đã đoán ngay được chiều gió đang đổi theo hướng nào rồi. Lập tức ông xuống nước, dứt khoát từ bỏ thái độ cứng rắn, gay gắt lúc ban đầu. Ông nở nụ cười cầu tài, xun xoe quay ra hỏi cô Thúy có điều gì muốn nói không? Cô nàng liếc sang phía ông chồng ngồi bên cạnh đoạn sẽ gật đầu.

Bằng một giọng e dè, cô kể lại lúc cặp họ mới lấy nhau ông “Bợm Mộc” hãy còn đam mê rượu chè bài bạc lắm. Tất nhiên cô rất buồn. Thỉnh thoảng cô có can gián chồng:

“Xin chàng cờ bạc thì chừa

Rượu chè, trai gái, say sưa mặc lòng.”

Cô khuyên can chồng bỏ tật đỏ đen không có nghĩa cô bằng lòng để ông ta mặc sức rượu chè trai gái. Là người khôn ngoan, biết điều nên cô chọn chiến thuật đánh tỉa vì tin rằng nó dễ đem lãi kết quả hơn đó thôi. Thế mà cô vẫn bị ông ta mắng:

“Rượu chè cờ bạc lu bù

Hết tiền đã có mẹ cu bán hàng”

Thế rồi thời gian cứ tuần tự trôi qua. Một đêm không sao ngủ được cô Thúy nằm đếm tiếng trống tuần canh mà lòng thêm não nuột. Cô than ngắn thở dài:

“Đêm nằm nghĩ lại mà coi

Lấy chồng đánh bạc như voi phá nhà.”

Bực bội quá, cô quay sang lắc cho chồng tỉnh dậy để khuyên ông ta bỏ tật đỏ đen. Đang ngủ ngon lại bị phá giấc, ông “Bợm Mộc” tức tối mạt sát cô nàng thậm tệ và không thèm để ý tới lời nài nỉ của vợ:

“Chồng khôn dựng được cơ đồ,

Chồng dại cờ bạc tiêu hao quá chừng.”

Hôm sau khi nàng dọn cơm lên, ông ta chỉ chiếu cố cái hũ rượu vì:

“Giận ai cơm chẳng muốn ăn,

Cháo bưng đầy bát thì dằn xuống mâm.”

Tối đến cô nàng cũng tỏ thái độ không vừa gì:

“Giận ai hai má chùng bùng,

Đêm hôm anh (ta) bảo nằm chung không nằm.”

Buồn tình vì phải nằm ôm gối một mình, ông “Bợm Mộc” mò ra phòng ngoài tìm vợ nỉ non:

“Lương duyên sáng tợ trăng rằm,

Tại sao em để anh nằm phòng không?”

Cô Thúy được thể dùng dằng đáp:

“Không thèm ăn gỏi cá hanh,

Không thèm tình nghĩa với anh nữa mà.”

Đợi đến khi đức lang quân lên tỉnh mua gỗ, cô Thúy thu góp quần áo về nhà mẹ ở. Nghe con than vãn bà cụ lắc đầu chán ngán:

“Tiếc lời nói kẻ ngu si,

Một trăm gánh chì đúc chẳng nên chuông!”

Về tới nhà thấy cảnh vắng tanh, ông “Bợm Mộc” hốt hoảng chạy sang nhà bà cụ kiếm vợ. Ông hứa hẹn đủ thứ để thuyết phục cô Thúy trở về nhưng cô nàng nằng nặc không chịu.

Ngay cả khi ông năn nỉ:

“Không thương cũng nghĩ chút tình

Lẽ đâu nông cạn bất bình nhau luôn?”

Cô nàng vẫn nhất quyết trả lời:

“Thôi đừng năn nỉ ỉ ôi

Nước kia đã đổ, thâu hồi được đâu.”

Quýnh quá ông “Bợm Mộc” đành đem đòn tình cảm ra nói chuyện với vợ. Lấy bộ mặt thiểu não ông nắm tay vợ non nỉ:

“Cổ tay em trắng lại tròn

Để cho ai gối đã mòn một bên.

Gối chăn gối chiếu không êm

Gối lụa không mềm bằng gối tay em.”

rồi ông lại nỉ non thêm:

“Không ghiền, không uống sao say,

Không thương, không nhớ sao hay đi tìm.”

Tài tình thay, cô Thúy nghe vậy đã suôi lòng ngay:

“Giận chồng xách gói ra đi

Chồng theo năn nỉ tù ti lại trở về.”

Sau ngày đó, chứng nào tật nấy, ông “Bợm Mộc” vẫn ngựa quen đường cũ tiếp tục uống nặng và thua đậm.

Tưởng tình trạng này đã vô vọng nào ngờ có bận ông ta đi đánh bạc gặp phải vận đen thua cháy túi bị chủ chứa bắt cầm quần áo mới tha cho về. Trên người chỉ còn vỏn vẹn chiếc quần đùi vá chằng vá chịt che thân.

Cô Thúy kể lể:

“Trời sinh ra ông tướng giặc

Cờ bạc, sóc đĩa dông dài cả đêm.

Canh trước tưởng đã còn tiền,

Canh sau cố áo ngồi bên lọ hồ.

Cái ngảnh đi, thò tay móc lọ,

Cái ngảnh lại, phì phò chén say.

Còn tiền đánh cái cũng hay

Hết tiền đi ngủ lại hay giật mình,

Tưởng sự tình, bạc này hai sấp,

Chẳng ai ngờ nó lại sấp ba,

Bây giờ quan tướng thua ra,

Áo quần cố hết, trở ra về trần.

Về giữa sân vạch quần bắt rận,

Vào trong nhà, vợ giận chẳng nấu cơm.

Bây giờ tướng chực ổ rơm,

Chẳng dám hạch nước, hạch cơm, hạch trầu

Vợ thương chồng ra màu rét mướt,

Đem tiền đi chuộc lấy áo về…”

Sự hư đốn của ông “Bợm Mộc” làm mẹ cô đau lòng xót dạ lắm. Cụ không dằn được cơn bực dọc nên đã quá lời với ông con rể rằng:

“Cờ bạc nó đã khinh anh,

Áo quần bán hết một manh chẳng còn

Buổi gió sương chui vào đống rạ,

Hở mông ra cho quạ nó lôi.

Anh còn cờ bạc nữa thôi?”

Nghe vậy, cô sợ mẹ mình sẽ bị ông “Bợm Mộc” giận nào ngờ ông biết phục thiện mà chừa luôn thói tài bàn.

Được vậy cô Thúy lấy làm thỏa mãn rồi. Cô không mong chồng mình cai hẳn được rượu. Theo cô, đàn ông uống rượu là chuyện thường tình. Các cụ chẳng nói: “Nam vô tửu như kỳ vô phong” đó sao? Cô trộm nghĩ chồng cô không có tội khi uống rượu. Ông ta sai lầm ở chỗ không biết kềm chế lấy mình trong buổi đình đám để ra nông nỗi này. Cô xin mọi người thương tình mà khoan hồng cho ông ta.

Một bà cụ già nghe lời trình bày của cô Thúy khe khẽ bình phẩm:

“Cờ bạc là bác thằng bần

Áo quần bán hết ngồi trần tô hô.”

Lời lẽ chân thật của cô Thúy thâu phục được lòng người nghe. Không để lỡ cơ hội tốt, cụ Cả Hòa hỏi ngay ông “Bợm Mộc” có chịu nhận lỗi không?

Ông ta khép nép đứng dậy, khoanh tay trước ngực rồi ấp a ấp úng thưa thốt một vài câu nhận tội. Khi thấy tự tin hơn, ông phân trần thêm rằng mình quả có cố gắng tự kìm hãm để không chè chén quá trớn. Khổ nỗi ông bị các cô gái bên làng Vĩnh Cửu nhiệt tình chuốc rượu và khích cho uống nên không nỡ phụ thạnh tình của các nàng mà phải chiều theo đó thôi. Ông xin làng châm chước cho.

Cụ Phán Thư phì cuời trước lời chống chế ngốc ngếch này. Cụ buột miệng nói lớn tiếng:

“Đúng là:

‘Tay tiên rót chén rượu đào

Đổ đi thì tiếc, uống vào thì say’

đấy ông “Bợm” ạ.”

Mọi người phá lên cười. Cụ Cả Hòa lắc đầu cuời theo nhưng chỉ trong giây phút cụ lấy lại được ngay nét mặt nghiêm nghị để cất tiếng răn bảo ông “Bợm Mộc”:

“Những người nghiện ngập bê tha

Hao tiền hại sức người ta chê cười.”

Sau đó cụ bắt đầu bào chữa cho ông. Cụ trình bầy là đi ăn giỗ bị say như trường hợp chồng cô Thúy không phải là hi hữu. Ai lạ gì câu “nhất nhân tử, vạn nhân túy.” Để chứng tỏ mình không thiên vị ai cụ xác nhận ông “Bợm Rượu” quả có lỗi nhưng mong các cụ độ lượng giảm tiền phạt vạ cho ông vì gia đình này không dư dả cho lắm. Nếu làng mà phạt nặng, người bị thiệt thòi buồn tủi nhất sẽ không phải ông ta mà chính là cô Thúy.

Cụ nói xong, các vị bô lão bàn ra tán vào cho lấy lệ rồi quyết định phạt ông “Bợm Mộc” một hào tiền. Tối hôm đó vợ chồng cô Thúy dắt dìu nhau đến cảm tạ cụ Cả Hòa. Khi ra về họ để lại biếu cụ một nhạo rượu thơm và một xâu nem chua.

Suốt buổi xét xử ông “Bợm Mộc” có cô Chi là người theo dõi mọi diễn tiến một cách thật chăm chú. Cô sống cùng chồng tên Sơn làm tá điền trong túp lều tranh xinh xắn dựng nơi cuối làng. Nhờ tuổi trẻ sung sức anh Sơn làm việc cũng nhiều và uống cũng hăng, ngang ngửa với ông “Bợm Mộc”.

Cặp vợ chồng son này hết mực thương yêu nhau. Ngoài “bệnh” rượu ra cô chẳng có gì chê trách đức lang quân được cả.

Khổ nỗi cái “bệnh” của chồng càng ngày càng trở nên một nỗi ám ảnh đầy phiền muộn cho cô ta.

Nghe xử ông “Bợm Mộc” về, anh Sơn vui lắm. Anh cười như nắc nẻ. Cô Chi thầm nghĩ có lẽ đây là dịp tốt cho mình khuyên lơn chồng.

Cô nỉ non:

“Anh ơi uống rượu thì say

Bỏ ruộng ai cày, bỏ giống ai gieo?”

Anh Sơn sầm ngay nét mặt, trả lời cộc lốc:

“Thế gian ba sự không chừa

Rượu nồng, dê béo, gái vừa đương tơ.”

Cách ăn nói cọc cằn đó cho cô Chi thấy đây là lúc cần đối dịu theo cách “chồng tới, vợ lui, chồng hòa, vợ thuận” nếu muốn tránh cảnh cơm không lành canh không ngọt. Nhưng trước khi bỏ cuộc cô cố nài nỉ thêm lần chót.

Cô thỏ thẻ:

“Làm trai cờ bạc thì chừa

Rượu làng thì uống, rượu mua thì đừng.”

Nói câu này cô khôn lắm. Cô thừa biết anh Sơn không cờ bạc đỏ đen thì có chiều chàng cái món đó cũng bằng thừa. Còn việc cho chàng uống rượu nhưng lại không được mua mà chỉ nếm rượu làng thì có bổ ích gì cho chàng là mấy. Họa hoằn lắm mới có dịp làng mở tiệc. Làm sao chàng chịu nổi.

Sự khôn khéo của cô Chi không chỉ có vậy thôi đâu. Cô còn biết đánh ngay vào nhược điểm của chồng nên vừa nói cô vừa nghẹn ngào như sắp trào lệ đến nơi rồi.

Nhìn nét u buồn trên mặt vợ, anh Sơn yếu lòng. Anh liền xuống nước tán tỉnh vợ:

“Đố ai ngồi võng không đưa,

Ru con không hát, anh chừa rượu tăm.

Đố ai chừa được rượu tăm

Chừa ăn thuốc chín, chừa nằm chung hơi.

Có tôi chừa được mà thôi

Chừa ăn thuốc chín, chung hơi chẳng chừa.”

Lời nói đượm tình ân ái của chồng xua đuổi hết mọi ưu phiền ra khỏi lòng cô Chi. Cô sung sướng nhận thấy mối tình anh Sơn dành cho mình vẫn đậm đà, thắm thiết như thuở nào. Họ mỉm cười nhìn nhau trìu mến. Tối đó từ trong túp lều tranh nhỏ bé của họ vang ra từng hồi những tiếng cười khúc khích.

Hôm sau, cô nàng sửa soạn thật tươm tất đi mua rượu và bộ đồ lòng cho chàng đưa cay. Nhìn mấy chị em bạn gái đi chợ phía trước cô nàng gọi họ chờ mình mà rằng:

“Ai ơi đợi với tôi cùng,

Tôi đi kiếm rượu cho chồng tôi sơi.

Chồng hư mang tiếng mang tai,

Tiếng tai thiếp chịu còn hơn không chồng.”

Cô thực lòng thương chồng và không muốn chàng bị bực dọc vì thiếu rượu uống. Bao buồn phiền, lo lắng về rượu cô đành cam “một mình mình chịu, một mình mình hay.” Tấn tuồng “ông có cái giò, bà thò chai rượu” tiếp tục tái diễn trong gia đình cặp Sơn Chi.

Được ít lâu, mối ưu lo về “bệnh” rượu của chồng lại bắt đầu dày vò tâm can cô Chi. Cô nghĩ có khuyên ngăn anh Sơn thêm cũng như nước đổ lá môn thôi. Có lẽ đã đến lúc cô cần nhờ người anh ta nể trọng nói thêm vào may ra sẻ có hiệu quả hơn chăng. Nơi cô đến cầu cứu là hai cụ Cả Hòa.

Cô chọn ngày lành tháng tốt đến thăm cụ Cả bà và đem hết nỗi niềm tâm sự ra thổ lộ để cụ nghe. Cô trình bầy cô đã dùng hết lời hết cách can gián chồng bỏ tật ruợu chè nhưng anh ta vẫn chứng nào tật nấy.

Cô phân trần mình là người rất nhẫn nại và biết chịu đựng với chồng theo gương bu cô đối xử với thầy cô. Cô còn nhớ bu cô thường khuyên dạy cô rằng vợ chồng sống với nhau phải theo phép:

“Vợ chồng là nghĩa già đời

Ai ơi đừng nghĩ những lời thiệt hơn.”

và người vợ nên lấy sự nhường nhịn làm hơn:

“Chồng giận thì vợ làm lành

Miệng cười hớn hở rằng anh giận gì?”

hay

“Chồng giận thì vợ bớt lời…

chứ đừng:

“Chồng giận, vợ giận thì chì nó quăng.”

Trong đời sống lứa đôi cô nghiệm thấy lời khuyên răn của bu cô đã giúp vợ chồng cô tránh được nhiều cơn sóng gió. Nhất là khi người chồng nghiện ngập dễ bị nóng tính. Có điều cô nhất định không bao giờ chịu bắt chước bu cô chiều chồng đến độ:

“Thưa anh, anh giận em chi

Muốn lấy vợ lẽ em thì lấy cho.”

Lý do đơn giản là vì nếu men rượu làm anh Sơn dễ nổi nóng thế nào thì men tình cũng dễ làm cô nổi ghen thể ấy.

Cô xin hai cụ Cả Hòa thuơng tình khuyên can hộ anh ta may ra anh ta nghe theo chăng. Trong khi cô Chi kể lể cụ Bà thỉnh thoảng lắc nhẹ đầu chép miệng mấy cái như để cho cô biết cụ thông cảm cô lắm. Trong bụng cụ lại nghĩ:

“Lấy chồng cờ bạc là tiên

Lấy chồng chè rượu là duyên nợ nần.”

Ngày xưa cụ có làm mối cô Chi cho người cháu họ. Việc không thành vì cô nghe đồn cậu ta là một tay “rượu cổ be, chè một ấm.” Sau này không hiểu vì sao cô lại chịu cưới anh Sơn. Nghe cô than vãn cụ lấy làm thương hại cho cái số “tránh ông một chai phải ông hai lọ” của cô nàng. Cụ an ủi và hứa sẽ bàn với cụ ông để liệu cách nói chuyện với anh Sơn.

Trong bữa cơm tối cụ đem chuyện cô Chi ra thuật lại với cụ Cả Hòa. Vốn có sẵn cảm tình với cặp vợ chồng trẻ này, cụ Cả Hòa hứa khi gặp dịp thuận tiện sẽ khuyên răn anh Sơn. Nói vậy thôi chứ cụ không tin việc làm đó có thể đem lại kết quả gì. Cụ nhớ chuyện các quan và quân tử ngày xưa tới can ngăn Lưu Linh cai rượu còn bị coi không hơn con tò vò và sâu róm huống hồ một người kém quyền uy, địa vị như cụ làm sao địch lại được với ma men.

Cụ suy đoán với một người có sẵn thái độ:

“Trời đất nhỉ! Cái say là sướng thế!

Vợ khuyên chồng, ai dễ chừa ngay?

Muốn say lại cứ mà say.”

(Tản Đà)

như anh Sơn đây thì có khuyên ngăn tới mấy đi nữa, cùng lắm cũng sẽ được anh trả lời đại khái là:

“Trời đất sinh ta rượu với thơ

Không thơ, không rượu sống như thừa”

(Tản Đà)

mà thôi.

Cụ xúc miệng bằng một ngụm trà tươi rồi nói với cụ bà:

“Anh này có tính hoang tàng

Rượu chè cờ bạc làm ngang không chừa.”

Cụ làm vậy cốt để chiều lòng cụ bà thôi. Cùng một làng rượu với nhau cụ rất ư thông cảm với anh Sơn.

Cụ trộm nghĩ ở đời tội gì phải kiêng cữ cho thêm phiền ra vì:

“Lật đật thì đất cũng đè

Những người thong thả rượu chè năm canh.”

Cơm nước xong xuôi, cụ Cả Hòa thong thả bước ra vườn sau. Cụ cần kiếm một nơi yên tĩnh để ngồi suy nghĩ về cậu Tưởng.

Hai cụ làm chủ một lò gốm nhỏ. Mượn lời Kiều để tả thì nhà cụ thuộc loại “gia cư nghĩ cũng thường thường bực trung.” Nhờ vậy cậu Tưởng có thể ăn học được cho tới bây giờ và hoài bão của vợ chồng cụ là mong thấy ngày cậu ta đỗ trạng vinh quy về làng.

Từ bé đến lớn cậu Tưởng là một người con ngoan. Cụ chỉ hơi quan tâm tới cái tính ưa rượu của con thôi. Nhưng cha nào con nấy. Cụ xét cứ như mình đây khi rượu vào có gây phiền hà, thiệt hại cho ai đâu? Vả lại thích rượu vẫn chưa hẳn là điều xấu xa. Đến Bá Cao thuở trước lừng danh về chữ tốt còn phải mượn hơi men để hạ những nét rồng bay phượng múa nữa là. Thế nên cụ quan niệm làm trai cho đáng mặt mày râu đôi lúc cần phải biết “tiêu khiển một vài chung lếu láo.” Nghĩ vậy, cụ không trách cứ cậu Tưởng về điểm này cho lắm.

Niềm hãnh diện của cụ mỗi khi ngĩ đến con là cậu ta học rất chăm và giỏi. Chỉ trong có vài năm cậu Tưởng đậu liền hai kỳ thi Hương và thi Hội. Cụ cảm tạ trời đất đã ban cho gia đình cụ cái diễm phúc có được cụ Đồ Long nhận dạy bảo cho con mình.

Tính đến nay cậu Tưởng lên đường về Kinh thi Đình đã non bốn tháng trời. Cụ băn khoăn, sốt ruột không hiểu cậu thi cử ra sao mà vẫn im hơi lặng tiếng. Đây là lần đầu tiên cậu đi xa nhà lâu như thế. Cụ chỉ lo cậu bị thú ăn chơi nơi thị tứ nó cám dỗ, lôi cuốn mà sao lãng việc bút nghiên thì quả là điều đại bất hạnh cho vợ chồng cụ.

Cụ nhớ đến câu ca dao:

“Học trò Bình Định ra thi

Thấy cô gái Huế bước đi không đành”

mà thấy trong lòng không yên.

Sáng sớm hôm sau, mặt trời vừa ló dạng cụ đã qua thăm cụ Đồ Long để tâm sự giải khuây thì lại được biết bạn mình cũng chia sẻ nỗi lo âu tương tự. Cụ Đồ vô tình thuật lại cho cụ Cả Hòa nghe câu chuyện một thí sinh vào Kinh thi Đình bị sắc đẹp gái Kinh kỳ mê hoặc đến đỗi phải thốt lên lời than vãn:

“Da trắng mịn hốt hồn thơ chữ nghĩa

Mắt đen huyền chôn mộng ước công danh”

Thế là cụ Cả Hòa lại đâm ra lo hơn. Cụ vội cáo từ ông bạn già đi thẳng về nhà thảo một lá thư cho con:

“Triều đình còn trọng thi thơ,

Khuyên anh đèn sách sớm trưa học hành.

May nhờ phận, có công danh,

Mà anh phú quý, ấy mình vẻ vang,

Khuyên đừng trai gái loang toàng

Khuyên đừng chè rượu nữa mang tiếng cười.

Cũng đừng cờ bạc đua chơi,

Sao cho sự nghiệp ra người trượng phu

Làm sao nên tiếng danh nho,

Thần trung, tử hiếu để cho khen cùng.”

Vẫn chưa hết lo, cụ bèn hạ bút viết thêm:

“Giàu đâu đến kẻ ngủ trưa

Sang đâu đén kẻ say sưa rượu chè.”

Đọc đi đọc lại bức thư cho tới khi thấy hoàn toàn vừa ý cụ mới gấp lại kỹ càng định hôm sau lên tỉnh nhờ người gửi đi cho cậu Tưởng.

Thái Vĩnh Khiêm

Trích từ :

SAY

Chuyện Tình Trong Ca Dao

(đã xuất bản trong tháng 9, 2017)