“Hịch xuất quân”,

một bài hịch súc tích,

đanh thép và hùng tráng

Phan Thành Khương

Cách đây 228 năm (năm 1789), tại Phú Xuân (Huế), Nguyễn Huệ, theo yêu cầu của bá quan văn võ, đã lên ngôi Hoàng đế để qui tụ lòng dân, Ngài lấy niên hiệu là Quang Trung, tập hợp binh mã, tức tốc kéo quân ra Thăng Long, đánh đuổi bọn xâm lược Tàu - Thanh.

Ngay trong Lễ lên ngôi ấy, vua Qung Trung đã dõng dạc tuyên đọc bài “Hịch xuất quân”. Đó là một bài hịch cực kì ngắn gọn, súc tích, đanh thép và hùng tráng!

Bài hịch chỉ gồm có 5 dòng với tổng cộng 35 chữ! Bài hịch tập trung nêu bật mục đích của chiến dịch bắc tiến. Có 5 mục đích cụ thể:

Dòng 1: “Đánh cho để dài tóc”: Cha ông ta để tóc dài, búi tó, khác với bọn xâm lược Tàu - Thanh, chúng kết đuôi sam. Vậy, “Đánh cho để dài tóc” là đánh để giữ phong tục, truyền thống riêng của ta.

Dòng 2: “Đánh cho để đen răng”: Cha ông ta, trước đây, nhuộm răng đen và cho thế là đẹp. Vì vậy, “Đánh cho để đen răng” cũng chính là đánh để bảo vệ phong tục, tập quán riêng của dân tộc.

Tóm lại, dòng 1 và dòng 2 có một ý chung là: đánh để ta là ta, để ta không bị lai căn, không bị đồng hóa.

Dòng 3: “Đánh cho chúng chích luân bất phản”: “chích luân bất phản” có nghĩa là một bánh xe cũng không thể quay về Tàu, có nghĩa là đánh cho xe ngựa của chúng tan nát một cách triệt để.

Dòng 4: “Đánh cho chúng phiến giáp bất hoàn”: “phiến giáp bất hoàn” có nghĩa là một mảnh áo giáp cũng không còn nguyên vẹn, có nghĩa là đánh cho chúng thảm bại hoàn toàn.

Tóm lại, dòng 3 và dòng 4 có một ý chung là: đánh cho chúng, bọn xâm lược Tàu – Thanh đại bại, thảm bại triệt để, thảm bại hoàn toàn.

Dòng 5: “Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ”: “sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ” có nghĩa là lịch sử biết nước Nam anh hùng có chủ, có nghĩa là đánh để bảo vệ độc lập, tự chủ của dân tộc, đánh để khẳng định chủ nghĩa yêu nước anh hùng của dân tộc, đánh để cho muôn đời thấy rõ tinh thần kiên cường, bất khuất của dân tộc ta.

Hai từ “Đánh cho” được lặp lại ở đầu 5 dòng của bài hịch đã tập trung nói rõ mục đích của chiến dịch, đồng thời cũng biểu hiện mạnh mẽ ý chí, quyết tâm và niềm tin sắt đá ở chiến thắng.

Chỉ với 5 dòng, với vỏn vẹn có 35 chữ, bài hịch đã biểu hiện mạnh mẽ chủ nghĩa yêu nước anh hùng, niềm tự hào dân tộc sâu sắc, tinh thần quyết chiến, quyết thắng của Người anh hùng Nguyễn Huệ - Quang Trung. Bài hịch, do đó, đã góp phần động viên, cổ vũ quân dân ta dũng mãnh tiến lên, đánh tan 290,000. quân xâm lược Tàu – Thanh, làm nên chiến công hiển hách mùa xuân năm 1789.

Ninh Thuận, 26-7-2017

PHAN THÀNH KHƯƠNG

Phụ lục:

Hịch xuất quân

Đánh cho để dài tóc,

Đánh cho để đen răng,

Đánh cho chúng chích luân bất phản,

Đánh cho chúng phiến giáp bất hoàn,

Đánh cho sử tri Nam quốc anh hùng chi hữu chủ!

(Nguyễn Huệ - Quang Trung)