Miếng Lạ Xứ Dừa

Hoàng Thị Như Huy

Từng có một chiều thật xa xưa, tôi theo bạn thương hồ xuôi sông Tiền ngắm cảnh sống của cư dân sông nước vùng đất mênh mông những rặng dừa nơi những rẻo cù lao. Thuyền chài cập bến sông nước Bến Tre, đoạn nhánh sông chảy qua thị xã, đổ ra sông Hàm Luông. Từ mắt nhìn dõi trông, chung quanh đâu đâu cũng cảnh sắc hữu tình: dưới nước đầy ắp những thuyền chợ nổi ngược xuôi. Trên sông là những cánh đồng đất đai màu mỡ, những ngôi nhà mái lá đơn sơ, những vườn cây ăn trái sum suê, bốn mùa dậy hương quả mà chủ nhân là những con người bình dị, khăn rằn quấn cổ, chiếc áo bà ba với chất giọng ngọt ngào như vị nước dừa quê hương.Tôi đang say cái âm vang sôi động. Nhưng… để rồi chỉ một lúc thôi khi hoàng hôn buông xuống, tất cả trả về sự yên ắng.Trong không gian tịch mịch của dòng sông đêm, tiếng ai đó chợt vang lên mang giọng ai oán sầu đong:

Gió chiều lay động ngọn dừa
Dứt tình tại bậu, anh chưa tiếng nào.

Thì ra đâu đâu cũng có những cuộc tình dang dở. Con người càng sống trong sông nước hữu tình bao nhiêu càng đa tình đa đoan bấy nhiêu. Cái đa tình đa đoan ấy tôi đã chiêm nghiệm ngay trong từng món nấu nơi đây.

Tôi là kẻ lãng du, đã đi như gần trọn cuộc đời. Miếng ngon đất cho, biển cho …cũng đã từng. Nhưng đêm nay, mới thật là đêm được thưởng thức miếng ngon kỳ lạ để rồi nó đeo đẳng mãi thôi thúc tôi phải viết lưu lại cuộc đời này.

Sống trong vùng sông nước mà cây dừa là cây thực phẩm chủ lực tạo nên nhiều miếng ăn ngon, người Bến tre đã có những sáng tạo làm nên những món nấu chỉ của riêng mình, tạo nên những giá trị văn hóa đặc sắc vừa vật thể vừa có linh hồn.Đó cũng là sự ứng xử rất xứ dừa của con người trong cuộc mưu sinh với thiên nhiên dừa như vô tận…

Đêm ấy, khi bóng tối đã buông, những thuyền trên sông thả neo đổ bến, thắp lên từng ngọn đèn trong khoang tạo cảnh sông nước thêm lung linh kỳ ảo. Ngồi trong lòng thuyền với dăm ba người tri kỷ, một vò rượu sủi tăm, dăm ba con cá nướng…Nhưng miếng ngon tôi đã nhớ đời một lúc sau chủ thuyền mới đem phục vụ. Đang lúc nghe tiếng xì xèo chiên nấu từ cuối khoang thoảng lại, tôi đã ngửi thấy một hương lạ lùng. Món gì thế nhỉ? Cô chủ thuyền đôi má ửng hồng vì lửa bếp, bê lên bẻn lẽn mời: “ Em mời món đặc biệt quê em”

Trên lòng đĩa là những con ấu trùng của loại bọ cánh cứng mà quê hương lưu trú của chúng là những thân dừa.Tên khoa học gọi là Kiến Vương. Giờ này trong lòng khoang, khi đã hơi ngấm chút men nồng thì hãy vất những tên hào hoa bóng nhoáng, chỉ gọi nôm na là Đuông dừa chiên dòn.Hình giống con tằm, là loại sâu bọ chuyên ăn đọt non cây dừa.Người dịa phương bao đời đã phát hiện và dùng làm món ăn quí hiếm và giàu chất bổ dưỡng.

Không dễ gì kiếm được đuông! Muốn có miếng ăn này, phải tìm những cây dừa có độ vàng úa ở đọt do bị đuông phá hoại. Chọn chặt cây vào độ con đuông vừa một tháng rưỡi tuổi mới là thời điểm tuyệt hảo.

Bắt được con đuông từ những bẹ lá non, ngâm chúng vào nước muối một lúc rồi lau thật khô ráo.Lăn qua lớp bột khô chiên dòn. Ăn lúc đuông còn dòn rụm với chén nước mắm chanh ớt tỏi. Có khi kèm thêm dĩa rau xà lách, rau thơm, dấp cá, bạc hà…để thêm vị cay nồng, hương thơm ngây ngất, sắc thắm tươi. Có kiểu ăn khác độc đáo hơn. Người ta cho đuông sống vào ngâm nước mắm nhất, làm chín tái đuông, lấy ra ăn sống kèm bánh đa và rau sống như dạng cá hấp ở các vùng.

Con Đuông vốn béo nguậy nên có người đổi kiểu nấu như hấp xôi.Khi xôi chín, xới làm đuông chín quyện trong xôi, tạo thành một màu xôi óng mướt, dậy vị béo của loài ấu trùng. Miếng ăn đã thành món cung tiến thời Nguyễn.Trên Cửu đỉnh ngày nay đặt ở thế Miếu Hoàng cung Huế, còn lưu hình Đuông được khắc bên cạnh rau Sam, Tre, Lúa nước… của đất nước mình.

Để tửu khách bớt ngấy, trong mâm rượu đêm nay chủ mời khách thưởng thức thêm món lạ miền Nam. Đó là món Cổ hủ dừa trộn chua ngọt.

Cũng là thực phẩm quí như đuông, nhiều quốc gia trên thế giới đã ban luật cấm ăn cổ hủ dừa nhằm bảo vệ những rặng dừa ngăn sóng biển. Chỉ khi nào rặng dừa kém phát triển mới được chặt bỏ. Lúc ấy mới có cổ hủ dừa để thưởng thức. Gọt cắt thành sợi bóp dầu giấm thành món nộm có vị béo, ngọt, dòn..tự nguyên liệu làm nhức tận chân răng. Khi hiếm con tôm con tép, cổ hủ dừa lại được nấu với bát canh rau hay làm nhân bánh xèo, bánh khoái tạo nên miếng ăn mà chỉ ai sống ở xứ dừa hoặc đến xứ dừa có cơ duyên mới được ăn.

Tôi là kẻ hữu duyên cùng ẩm thực độc đáo xứ Dừa nên chỉ một đêm bầu bạn với chiếc thuyền lênh đênh, đã được thưởng thức hai miếng ăn danh bất hư truyền để khi về quê cũ mới thấm thía lời vàng ngọc của ông cha:

Miếng ngon nhớ lâu

Cơ cầu nhớ dai.

Hoàng Thị Như Huy

(Huế)