Nhạc sĩ Lê Mộng Bảo

(1923 – 2007)

 

Trương Duy Cường

 

 

 

Ngày thứ sáu 5 October 2007, tôi gọi điện thoại để mời nhạc sĩ LÊ-MỘNG-BẢO cùng đi dự buổi tŕnh diễn  "22 T́nh Ca nổi tiếng  của  nhạc sĩ Ngô Thụy Miên” (có sự hiện diện của tác giả NGÔ THỤY MIÊN từ tiểu bang WASHINGTON xuống) do Nhạc-viện  Thái B́nh “PMA Pacific Music Academy” sẽ tổ chức tại hư viện Le Petit Trianon, San José  vào trưa ngày thứ bảy, với gia đ́nh nhạc sĩ Vũ-Đức-Nghiêm và gia đ́nh tôi như những lần trước khi có một buổi tŕnh diễn âm nhạc tại địa phương, th́ được Bà Lê-Mộng-Bảo  cho biết nhạc sĩ đă nhập viện tại BV Alexian Brothers, SJ. Tôi cũng nghĩ “ anh Bảo của tôi” cũng đă cao tuổi, nên cũng thường nhập viện, xuất viện... và anh sẽ  b́nh thường như trước.

Không ngờ, chuyến nằm viện này, nhạc sĩ  LÊ-MỘNG-BẢO đă từ giă âm nhạc, từ giă gia đ́nh và bạn bè để đi vào cơi Vĩnh Hằng lúc 7 giờ tối ngày 8 October 2007. Hưởng thọ 84 tuổi.

Tin anh qua đời đă làm xúc động mạnh trong giới nhạc sĩ và ca sĩ tại địa phương và hải ngoại.

Gần như phần lớn nhạc sĩ, ca sĩ và những người hiểu biết âm nhạc sống ở miền Nam Việt Nam, ai cũng một lần nghe danh tính của nhạc sĩ LÊ-MỘNG-BẢO v́ anh là nhạc sĩ chơi vĩ cầm trong các ban nhạc của đài phát thanh Huế, Saigon, sáng tác hơn 50 ca khúc, viết nhiều bài về nhạc sử âm nhạc Việt Nam (ngành tân nhạc hay nhạc mới) từ lúc mới bắt đầu cho đến sau này, và nhất là đích thân anh chọn nhạc phẩm, chép những notes nhạc rất mỹ thuật (thời này chưa có chép nhạc bằng computer như hiện nay) để in ấn xuất bản và tổng phát hành các bản nhạc của nhiều nhạc sĩ ba miền Bắc, Trung, Nam từ 1950 cho đến tháng Tư năm 1975. Nhờ vậy các ca khúc của các nhạc sĩ Việt Nam được phổ biến rộng răi từ Saigon ra 44 tỉnh thành của miền Nam Việt Nam. 

                                                                     

Khi nhạc sĩ LMB c̣n sinh tiền, tôi có viết một bài nói về “Anh”. “Anh “ đă đọc và đồng  ư cho phổ biến trên net, trên đài phát thanh và trên báo. Nay nhạc sĩ LÊ-MỘNG-BẢO đă qua đời, tôi muốn quư độc giả đọc lại lần nữa  bài viết đă đăng trên  VIỆT-NAM nhật báo ngày  20 tháng  5 năm 2006  để quư vị độc giả có thể nhớ lại một nhạc sĩ chơi violin  xuất sắc của ban nhạc Đài Phát Thanh Huế thập niên 50, một phụ tá Giám-đốc nhà xuất bản nhạc TINH-HOA (HUẾ) cho cụ Tăng-Duyệt (bị VC thảm sát trong Tết Mậu Thân 1968 tại Huế),  và một Giám Đốc nhà xuất bản âm nhạc TINH-HOA MIỀN NAM (Saigon) cho đến tháng 4 măm 1975.

 

Nhạc sĩ Lê Mộng-Bảo từ khi định cư tại HOA-KỲ từ năm 1993, anh trở lại sinh hoạt với cộng đồng tỵ nạn tại địa phương không với tính cách một  giám đốc một nhà xuất bản hay một nhạc-sĩ  chuyên xử dung vĩ cầm mà là” nhà cố vấn âm nhạc.”.

” Một Nhà Văn-Hóa Người Mỹ Gốc Việt” như lời Tuyên dương của vị Thị trưởng thành phố nơi anh cư ngụ MILPITAS, CALIFORNIA.

Ai có thắc mắc ǵ về những sinh hoạt âm nhac ở miền Nam Việt Nam trước năm 1975, hỏi anh, anh trả lời ngay ít khi phải suy nghĩ lâu.

Anh ở gần nơi tôi cư ngụ, nên tôi thường đến nhà thăm anh và để “tâm sự”, nhất là để hỏi anh những diều mà tôi không biết rơ về sinh hoạt âm nhạc tại Huế, tại miền Nam trước kia.

Đến chơi với anh , nói chuyện với anh là một điều hạnh phúc đối với tôi  cũng như đối với bạn bè của  anh khi ở tuổi “Thất, Bát   Thập cổ lai hy” này.

Mỗi lần đề cập đến một nhạc sĩ nào  ở miền Nam hay miền Bắc trước 1954, anh đều dở cuốn album ảnh gần đầy đủ ảnh  các nhạc sĩ  đă gửi tặng nhà xuất bản Tinh-Hoa hoặc một số ảnh mà anh  đă sưu tập thêm , sắp  xếp theo thứ tự ABC như tập tự điển h́nh ảnh, nh́n vào ảnh, rồi anh nói thao thao bất tuyệt  những hiểu biết, hoài niệm...của anh với nhân vật đó.Người nghe có cảm tưởng như đang ở nơi nhà một vị ‘ Giáo-sư Chiêm-tinh-gia đang bói bài mà nói quá khứ, vị lai của người xem quẻ” vậy.

Anh thường mở đầu với hai tiếng thân thương bằng giọng Huế nhẹ : “Anh Bảo...” tuy rất lớn tuổi, mà mỗi lần nói chuyện với ai, dù nhỏ thua anh  cả một hai thập niên, anh vẫn xưng hô như  vậy. Anh không cho phép ai gọi anh là “Cụ Bảo”, “Ông Bảo”, “Bác Bảo” mặc dù anh đă trên  tuổi Tám mươi. Anh thường nói: “Ngày xưa anh đă sinh hoạt  trong đoàn thể Hướng-Đạo, Phật-Tử nên quen gọi nhau bằng Anh, Em, rất thân mật lâu rồi! nay đổi lại nghe kỳ...kỳ!”

 

Nhac sĩ LÊ-MỘNG-BẢO sinh tại Huế năm 1923 ( i học chữ Hán trước, sau đi học chữ Việt, Pháp phải khai 1925, mới đủ tuổi vào lớp) . Anh là người Minh-Hương, bố là người Hoa (gốc Phúc-Kiến, Trung -Quốc), mẹ người Việt.

 Năm 1941 anh ra Hà-Nội dễ học. Anh được nhà văn Phạm-Cao-Củng và phu-nhân là Bà Trường-Nga (vợ cả) cho ở trọ và giúp đỡ trong việc học hành. Anh được nhà văn PCC giới thiệu vào học trường dạy nghề(L’ École pratique)  tại Hà-Nội mà ông PCC là một trong những người điều khiển trường. Song song với việc học văn hóa và học nghề, anh Lê-Mộng Bảo  mê thích âm nhạc nên  được nhà văn PCC  giới  thiệu  quen biết với một số các nhạc sĩ tại Hà-Nội, rồi được  nhạc-sĩ Đặng-Thế-Phong  dạy nhạc-lư và vĩ cầm.  Thời gian sau anh được nhạc-sĩ Nguyễn-Văn-Thương , một người bà con  bên vợ ở Saigon hướng dẫn thêm nhạc lư và sáng-tác ca khúc.

Năm 1944 anh trở về Huế, làm việc ở Sở Bưu-điện Huế.

Năm 1948 anh được ông Tăng-Duyệt, giám đốc nhà sách và xuất bản nhạc TINH-HOA (HUẾ) mời cộng tác, giao cho phần điều hành chọn nhạc-phẩm để xuất bản. Nhờ anh quen biết trước kia với các nhạc-sĩ đang ở ngoài Bắc nên các nhạc-sĩ  này đă gửi nhạc phẩm họ sáng tác nhờ anh “ancer".

Nhà xuất bản TINH HOA (HUẾ)  đă cho in ấn  các tác phẩm của Nguyễn Xuân-Khoát, Bùi-Công-Kỳ, Đoàn-Chuẩn, Nguyễn-Văn-Thương, Thẩm-Oánh, Dương-Thiệu-Tước, Hùng-Lân, Tô Vũ, Hoàng Giác, Tô Hải, Nguyễn văn Tư, Văn Cao, Hoàng Quư...

Thời bấy giờ, nhà xuất bản TINH-HOA (HUẾ) là một nhà xuất bản nhạc rất có uy-tín. Nhạc-sĩ nào được TINH-HOA in nhạc hoặc nhận phát-hành là hy vọng sáng tác được phổ biến rộng răi đến  ba miền Nam Trung Bắc (miền Bắc trước 1954 là vùng đất  thuộc chính phủ “Quốc-Gia  Việt-Nam “ kiểm soát.)

Năm 1952 , ông Tăng-Duyệt cho mở thêm chi nhánh TINH HOA MIỀN NAM tại Saigon v́ ông nghĩ tại Thủ-Đô có nhiều nhạc-sĩ sáng-tác và tŕnh-diễn, sự thu hút về thương mại sẽ dễ phát triễn rộng răi và quy mô hơn. Lúc đầu, anh Lê-Mộng-Bảo là người Đại-diện có thẩm quyền ,sau ông Tăng-Duyệt bận  nhiều công việc  tại Huế, nên  từ năm 1956  nhac-sĩ Lê-Mộng-Bảo trở thành Giám-Đốc nhà sách, nhà xuất bản TINH-HOA MIỀN NAM (Xuất-bản và Phát-hành nhạc Việt) .

 Từ đó, anh em văn-sĩ, nhạc sĩ  liên lạc giao dịch trực tiếp với anh Lê-Mộng-Bảo. Trong thời kỳ này, anh em chúng tôi đồng ư với nhà văn MAI-THẢO  tặng cho nhạc-sĩ Giám-đốc Lê-Mộng-Bảo biệt danh  “Ông Anh Chi Tiền!”. Sở dĩ anh LMB có cái “tên gọi thân thương” đó v́ anh em nghệ sĩ chúng tôi mỗi khi cần tiền, đến yêu cầu anh “ứng trước” một số tiền “ bản quyền”, trong khi cuốn sách hay nhạc phẩm chưa viết xong. nghĩa là chưa có “bản quyền” mà đă đ̣i “tiền bản quyên”! hoặc nhạc-phẩm nhờ anh phát hành mà chưa bán xong, đă đ̣i anh trả tiền!

Anh LMB lúc nào cũng vui vẻ  “chi tiền “ v́  anh rất thông cảm giới viết văn, viết nhạc thời Việt-Nam Cộng-Ḥa cũng sống không dư dả ǵ!

 

Nhạc-sĩ Lê-Mộng-Bảo đă sáng tác trên   50 nhạc phẩm.

Nhạc phẩm đầu tay là bản  “Không Làm Nô-Lệ”(1945 ) .

Tiếp theo là những  nhạc phẩm của Lê-Mộng-Bảo mà nhiều người bạn  của anh  c̣n nhớ như:

Dư Hương , Ngày về Chiến Thắng, Đàn  Bướm Trắng, T́nh Đàn, Chiều Viễn Xứ, Cô Gái Miền Nam, Sầu Ly Hương, Ảo Ảnh T́nh Yêu, Bước vào Thế kỷ,  Nhớ Thương Hàn-Mặc-Tử, Nửa Đêm Thức Giấc, Sao Không Về Thăm Em, Nguyện Cầu Cho Tuổi Hai Mươi, Con Mẹ Đă Về,, T́m Lại Quê Hương, T́nh Chỉ Đaep Khi Mùa Xuân Đến, Để Kỷ Niệm, Về Thăm Em, Giọng Hát

 T́m Em, Đổi Thay, Thân Phận, Từ Chối, Bọt Bèo, Mùa Ve Sầu, Lời Yêu Thành Phố, Xa Anh Rồi, Phận Nghèo, Sao Lừa Dối Em, Không Hiểu Tại Sao, Thân Phận Tôi Nghèo, T́m Được Người Yêu, Bông Hồng Của Anh, Lời Mẹ Dạy,Đập Vỡ Cây Đàn, Nếu Yêu Tôi,Hănh Diện, Thông Cảm, C̣n Ǵ Cho Em, Đi T́m Anh,Chỉ C̣n Cây Đàn Này thôi, Nghe Lời Chim Hót, T́nh Đẹp Thiên Thu, Những Đợt Sáng Mang Tên Ḥa B́nh, Dâng Hoa, .. ngoài ra anh LMB c̣n viết lời ca cho các nhạc phẩm của bạn bè như: Bến Nước T́nh Quê (của Mạnh-Phát),Tàn Một Đêm Vui ( của Văn-Phụng), ...

Những nhạc phẩm trên kư tên thật Lê-Mộng-Bảo.

 Và c̣n có những nhạc phẩm cũng do chính anh sáng tác được kư một tên khác như  "Hoa Linh Bảo" :các nhạc phẩm như Thương Về Quán Trọ, Tiếc Thương,Về Kỷ Niệm  K.C.M.X.N., Đổi Thay,...

Ngoài những sáng tác về tân nhạc, anh c̣n viết nhiều bài ca cải-lương Nam bộ nữa.

 Anh đă viết nhạc ngoài tên thật Lê-Mộng-Bảo, và bút hiệu HOA LINH BẢO tôi vừa

giới thiệu,  anh c̣n viết nhạc dưới bút hiệu khác như ANH BẢO, TUYẾT SƠN với nhiều “air” nhạc khác nhau. Nếu không thân quen với anh, không ai biết  những bản nhạc này là “con đẻ của LMB”.

 Tôi  đă có lần hỏi anh LMB : “Tại sao anh phải dùng nhiều bút hiệu khi viết nhạc?”

Anh ngay thẳng trả lời: “ ... đó là loai nhạc anh viết theo " thị hiếu, theo nhu cầu thương mại, viết theo đơn đặt hàng..., đừng để ư làm chi! Tôi rất quư Anh v́ tính bộc trực của một huynh trưởng Hướng Đạo Việt Nam, Đa số nhạc sĩ thời bấy giờ tại Saigon cũng có nhiều bút hiệu, kư nhiều bút danh” nhưng thường "giải thích khác...". C̣n Lê Mộng Bảo th́..."Ḿnh là người làm thương mại, nên phải đặt ra nhiều bút hiệu để nhạc ḿnh  đưa nhiều ca-sĩ hát. Mà nhạc có ca-sĩ hát để lancer...th́ thính giả mới biết, nghe thích mới chịu bỏ tiền ra  mua. Lúc bấy giờ ỏ Việt-Nam chỉ có một phương tiện quảng bá là đài phát-thanh mà thôi. Theo quy định của đài phát thanh (của chính phủ) mang tên "Vô Tuyến Việt Nam hay V.T.V.N", (chưa có "đài phát thanh tư nhân như ở nước ngoài),  mỗi lần  mỗi nhạc-sĩ chỉ được giới thiệu một nhạc phẩm  trong một buổi phát-thanh. mà ḿnh có nhiều nhạc-phẩm ấn hành cùng một lúc, nên phải ghi nhiều bút hiệu khác nhau để được phát thanh trên đài mà không bị sai quy-định của đài!. Kinh-tế mà, thông cảm anh Bảo chưa?”

Tôi lại hỏi anh: “ Bản nhạc nào anh thích nhất?”, thuộc loại T́nh Ca của anh.

Anh cười cười trả lời: “Không có bản nào cả!“, rồi anh lim dim đôi mắt, nh́n lên trần nhà như để sống lại với kỷ niệm cũ.

Anh viết nhiều bản nhạc T́nh, vậy anh có nhiều “ mối t́nh” không ?

 Anh nói: “..chỉ hai mối t́nh “ cụ thể” thôi!...”.

 Tôi hỏi anh : “ Thế nào là “T́nh Cụ Thể”?.   

Anh nói: T́nh... có “ con nối dơi!”.

Rồi anh nói tiếp: “ kể từ Năm 1948  có “ 7 tác-phẩm nối dơi” và năm 1985  khi đi “cải tạo theo diện văn nghệ sĩ phản động” về,  có  thêm  1  tác-phẩm nữa với  một cô gái Bắc  đă tốt nghiệp  trường quốc gia âm nhạc Saigon ,  ngành dương cầm, kém anh ba thập niên.  Cô ta sinh nằm năm Canh Dần , cao số. Sắp kết hôn với một thanh niên cô yêu thương nhất, th́ người yêu bị tai nạn qua đời!. Cô khấn nguyện “đi tu”.

Năm 1979, Nhà nước Việt-Nam  ra lệnh giải tán các tu-viện, cô phải ra ngoài đời. Quen với nhạc-sĩ LMB một thời gian, trước khi được người anh ruột (bạn cùng trại cải-tạo với anh LMB) bảo lănh sang định cư tại Pháp.  Cô   muốn anh LMB cho cô xin“ chút gene âm nhạc mà cô ước muốn, chứ không phải t́nh yêu thông thường.” Cô không muốn kết hôn sau này, v́ cô tin vào duyên số “ tuổi Canh Dần”và nghĩ đến  mối  t́nh đầu tiên dở  dang, cô chỉ ước mong

có một  đứa con bên cạnh khi tuổi già thôi. Thế là  Anh được thêm “ một tác phẩm để đời. ”

mang tên Bảo-Hương.

Nay hai mẹ con đang ở Paris (Pháp). Cô dạy sư phạm âm nhạc và người con gái đang là sinh viên năm thứ ba đại-học. Cứ vài ba năm,  hai mẹ con qua Hoa-Kỳ thăm anh LMB một lần.

Trong một postcard gửi anh LMB vài chữ nhưng chứa đựng bao la t́nh cảm và triết lư sống:

 

“Anh Bảo thương,

Trời Paris đường trắng tuyết

Không có Anh.

Em và con chừ biết ôm nhau ngồi khóc!

Mỗi lần nhớ đến Anh

Ḷng em thấy ấm cúng lạ lùng!

Nhớ những ngày chúng ḿnh nằm bên nhau

Nay chỉ c̣n là kỷ niệm.

YÊU THƯƠNG CON BẰNG YÊU THƯƠNG ANH!

Thu, PARIS 1990

KIM-HƯƠNG”

 

Chính chút kỷ-niệm thân thương này đă giúp “ông anh LMB thân thương của tôi” lúc nào cũng

 có nụ cười trên môi. Anh quên tuổi tác trên Bát Tuần của Anh, không một buổi ra mắt sách, tŕnh diễn ca nhạc, ngâm thơ, sinh hoạt cộng đồng tại địa-phương... mà thiếu anh với chiếc máy ảnh trên tay. Tuy nh́n Anh bước những bước chậm chạp, nhưng tinh thần và sự hiểu biết của anh về sự h́nh thành và diễn tiến nền âm-nhac Việt-Nam th́ khó có ai qua mặt Anh được.

Tôi muốn ghi thêm ở đây lời tri ân của tôi cũng như nhiều người sáng tác nhạc tại miền Nam Việt-Nam trước 1975: “viết ra một nhạc khúc, không khó. Nhưng nếu không có nhà xuất bản và phát hành nhạc TINH-HOA và TINH-HOA MIỀN NAM, th́ liệu một số lớn sáng tác âm nhạc “để đời”của Dương -Thiệu-Tước, Vơ-Đức-Thu,Thẩm-Oánh, Phạm-Duy , Trịnh-Công-Sơn, Lê-Trọng-Nguyễn, Cung-Tiến, La-Hối, Lê-Dinh, Minh-Kỳ,Hoàng-Thi-Thơ, Lam-Phương, Lê-Hữu-Mục, Nguyễn-Văn-Thương, Nguyễn-Văn-Tư, Đoàn-Chuẩn, Nguyễn-Mỹ-Ca, Lâm Tuyền, Văn Giảng, Thông Đạt, Phạm Manh Cương, Nhật Ngân, Nguyễn Hiền, Hoàng Thi Thơ, Mạnh Phát, Châu Kỳ...

vân vân... sẽ như thế nào từ thập kỷ 1950!

Chiều Chủ Nhật 6 tháng 8 năm 2000, một số thân hữu tại Bắc Cali đă tổ chức CHIỀU CA NHẠC CHỦ ĐỀ : “50 NĂM ÂM NHẠC LÊ-MỘNG-BẢO” tại Hư-viện LE PETIT TRIANON, SAN JOSÉ”  để vinh danh anh và cũng để giới thiệu những hoạt động văn nghệ khác và sự đóng góp lớn lao của nhạc sĩ LÊ-MỘNG-BẢO cho nền TÂN NHẠC VIỆT-NAM.

Cám ơn Cụ Tăng-Duyệt và Cụ Lê-Mộng-Bảo của nhà xuất-bản và phát-hành nhạc TINH-HOA và TINH-HOA MIỀN NAM. Các Cụ cũng là một Tinh Hoa vậy!

Phương Duy – Trương Duy Cường 

(San José)